ایده سرمایه گذاری: پرورش و تولید زنبور انکارسیا

 مقدمه 

مخاطرات استفاده از سموم شیمیایی آفتکش به ویژه در سبزي و صیفی‌جات و پیامدهاي نامطلوب آن بر سلامت انسان و محیط زیست کاملاً روشن و اثبات شده است. در حال حاضر در اروپا 30 درصد از سطح زیر کشت سبزیجات گلخانه‌اي، تحت پوشش مدیریت تلفیقی مبتنی بر کنترل بیولوژیک می‌باشد که این امر منجر به 55-90 درصد کاهش در مصرف آفت کش‌ها شده است. اکنون در ایران نیز وزرات جهاد کشاورزی تولید محصول سالم (به ویژه محصولاتی که به صورت تازه و خام مصرف می‎‌‎شود) و مدیریت صحیح محصول را با تاکید بر روش‌های بیولوژیک و غیر شیمیایی در دستور کار خود قرار داده است، بنابراین استفاده از عامل کنترل بیولوژیک در مدیریت آفات محصولات گلخانه‎‌ای به عنوان راهکاری اصولی و اجرایی مورد تایید بوده و مجوز ورود برخی از این عوامل نیز توسط موسسه تحقیقات گیاه‎‌پزشکی کشور صادر شده است که لازم است هم زمان با توسعه و ترویج این شیوه نسبت به بومی ساختن و دستیابی به دانش فنی شیوه‎‎‎‌های تولید و استفاده از این عوامل مفید اقدام شود تا ضمن صرفه‌جویی مضاعف در خروج ارز از کشور و کاهش قیمت تمام شده عوامل تولیدی، گلخانه داران را نسبت به منظور دستیابی به شیوه تولید انبوه و تهیه زنبور انکارسیا به عنوان پارازیتویید سفید بالک گلخانه ترغیب کرد.

در سال 1926 میلادی با مشاهده پوره‌های سیاه رنگ مگس سفید روی بوته‌های خیار که بر اثر تخم‌ریزی زنبور انکارسیا پارازیته و سیاه شده بودند، روش جدیدی برای مبارزه با این آفت در انگلستان پایه‌گذاری شد. تولید زنبور انکارسیا از سال 1930 در مرکز تحقیقات چشانت آغاز و تا سال 1946 ادامه یافت. اما به دلیل اثر سریع و منافع ظاهری حاصل از مصرف سموم شیمیایی؛ همچون د.د.ت که در آن برهه علیه آفات متداول شده بود، متأسفانه تکثیر و رهاسازی این زنبور و سایر حشرات مفید متوقف شد.

  معرفی محصول

زنبور انکارسیا از نظر تولید مثل دارای بکرزایی از نوع ماده زایی بوده و افراد نر در این گونه بسیار نادر است. حشره کامل جنس ماده، برای یافتن میزبان مناسب در سطح پشتی برگ حرکت کرده و پس از رسیدن به پوره مگس سفید به مدت 30 تا 45 ثانیه از طریق حرکات شاخک و حرکت رفت و برگشت روی بدن میزبان کیفیت آن ارزیابی می‌کند.

این زنبور قادر است پوره‌های سالم و پارازیته را از یکدیگر تمیز دهد و در صورت مناسب بودن میزبان آن تخم‌ریزی کند که این عمل 2-3 دقیقه به طول می‌انجامد.

در برخی موارد زنبور پس از وارد کردن تخم‌ریز خود در بدن میزبان اقدام به تخم‌ریزی نمی‌کند و پس از این عمل یا مانند یک حشره شکارگر از محتویات بدن آن تغذیه کرده یا به جست‌و جوی میزبان‌های دیگر می‌پردازد.

حشره کامل زنبور، برای تامین پروتین و مواد قندی که در روند تخمک‌زایی موردنیاز می‌باشد علاوه بر پوره‌های مگس سفید از عسلک، شهد گل‌ها، قطرات آب موجود در سطح اندام‌های گیاه تغذیه می‌کند.

زنبورهای ماده بسیار ریز، حدود 0.65 میلی‌متر طول دارند که سرقفس سینه قهوه ای، شکم زردرنگ و شاخک آنها هشت بندی است.

هر زنبور ماده می‌تواند در شرایط مناسب به طور متوسط 100 عدد پوره مگس را روی گیاه لوبیاسبز که دارای برگ‌های صاف و کم کرک می‌باشد پارازیته کند. البته در شرایط بسیار مناسب و فراهم بودن کلیه عوامل زنده و غیر زنده موردنیاز این زنبور، برخی از سوش‌های آن تا 400 عدد پوره را نیز پارازیته کرده‌اند.

زنبور انکارسیا تخم‌های خود را به صورت انفرادی درون بدن پوره میزبان قرار می‌دهد. در شرایط محیطی معمولی با دمای 25 درجه سانتی‎‌گراد، رطوبت نسبتا 70 درصد و 16 ساعت روشنایی، ظرف مدت 16.5 روز مراحل نابالغ زنبور شامل تخم، سه سن لاروی و شفیره رشد و نمو می‌یابد.

  معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول

کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی مرتبط با محصول به شرح زیر است:

  کاربردهای محصول

مگس سفید یکی از آفات مهم گیاهان زراعی و زینتی محسوب می‌شود که به ویژه در کشت‌های زیر پوشش، مشکلات قابل توجهی را به وجود می‌آورد. این حشره در سطح پشتی برگ گیاه میزبان رشد و نمو یافته و در شرایط مناسب آب‌وهوایی می‌تواند در یک سال زراعی نسل‌های متعددی را ایجاد کند، از این رو به سادگی در معرض برخورد محلول پاشی‌های سموم شیمیایی قرار نگرفته و نسبت به بسیاری از حشره کش‌ها نیز مقاوم است.

مگس سفید حشره ای است با دامنه میزبانی بسیار وسیع که در حدود 250 گونه گیاهان میزبان را شامل گیاهان زراعی، زینتی، علف‌های هرز می‌باشد. این آفت در مزارع، گلخانه‌های شیشه‌ای، پلاستیکی و پاسیوهای منازل با مکیدن شیره نباتی گیاهانی چون توتون، لوبیا، سویا، گوجه فرنگی، بادنجان، خیار، فلفل، بنت القنسول، داوودی، شمعدانی ایجاد خسارت می‎‌کند و بازارپسندی آنها را کاهش می‌دهد، همچنین این حشره در شرایط آب و هوایی مختلف در زراعت پنبه و روی علف‌های هرز گاو پنبه و bemisia tabaci در گرگان، گنبد مشاهده شده است.

حشرات کامل و مراحل نابالغ این آفت از شیره پرورده گیاه تغذیه و مقدار زیادی عسلک دفع می‌کنند که از نشستن ذرات گرد و غبار و نیز رشد قارچ‎‌های ساپروفیت مانند کپک‌های سیاه روی این ماده مغذی، از سطح فتوسنتزکننده گیاه کاسته و در نهایت منجر به افت کمی و کیفی محصول خواهد شد. علاوه بر این حشرات کامل مگس سفید گلخانه به عنوان ناقل دو نوع ویروس گیاهی شناخته شده‌اند که از این طریق مشکلاتی را به خصوص در صیفی و سبزی کاری ها به وجود آورده است.

زنبور انکارسیا یک روش بیولوژیک برای مواجه شدن با آفت مگس سفید است. انکارسیا یک زنبور پارازیتوئید به طول یک میلی متر است که بسیار فعال و در کنترل سفید بالک‌ها می‌باشد و از فاصله 10-30 متری میزبان را می‌شناسد. زنبور ماده انکارسیا با جست‌وجو و یافتن لاروها جوان مگس یک عدد تخم خود را در داخل بدن لارو درحال رشد مگس سفید قرار می‌دهد و تخم در بدن لارو میزبان باز می‌شود که چهار مرحله لاروی را با تغذیه از محتویات داخل بدن نمف می‌گذراند و در مرحله لاروی را با تغذیه از محتویات داخل بدن نمف می‌گذارند و در مرحله تبدیل به پوپ رنگ نمف مگس میزبان عوض شده و رنگ سیاه در می‌آید و سپس زنبور بالغ با ایجاد سوراخ گردی در پشت آن خارج شده و برای پارازیته کردن مگس‌ها پرواز می‌کند.

  بازار محصول

مزیت‌های اقتصادی پروژه عبارت‌اند از:

1) بومی‌سازی تولید زنبور در کشور

2) ممانعت از خروج ارز

3) کاهش مخاطرات زیست محیطی ناشی از ورود عوامل غیر بومی (قیمت یک بسته 3000 تایی زنبور انکارسیا معادل 45 دلار می‌باشد.)

4) ایجاد اشتغال در واحدهای تولیدکننده زنبور و همچنین فراهم شدن زمینه صادرات گواهی شده 

  روش تولید

در تکثیر این زنبور اساس کار تهیه بوته‎‌های توتون آلوده به پوره‌های مگس سفید می‎‌باشد به نحوی که برگ‌‌های آنها به طور یکنواخت دارای تراکم مناسبی از سن سوم پورگی آفت باشند.

به منظور می‎‌بایست از واریته‎‌های مخصوص توتون طوری که برگ‌های پهن و کم کرک داشته Whitebarly-Brazilian همچون استفاده کرد.

تراکم بیش از حد پوره‌های آفت ترشح مقدار قابل توجهی عسلک را در پی خواهد داشت که مشکلاتی را برای تحریک و جست و جوگری زنبور به وجود می‌آورد و از طرفی هم تراکم بسیار کم میزبان، افت کارایی تولید را باعث خواهد شد. پس از تخم‌ریزی حشرات کامل مگس در پشت برگ‎‌های توتون می‌بایست آنها را با دمیدن هوا از روی بوته‌ها خارج کرد.

زمانی که پوره به سن سوم سوم رسیدند چنین گیاهانی در اختیار زنبور قرار داده تا پوره‌های مگس سفید را پارازیته کنند. پس از سپری شدن مراحل زیستی زنبور و نیز خارح شدن حشرات کامل مگس سفید از شفیره‌های غیر پارازیته، برگ‌های که صرفا پارازیته و سیاه رنگ را شامل می‌شوند.

می‌توان در سردخانه ذخیره یا مستقیم برای رهاسازی از آنها استفاده کرد. ذخیره‎‌سازی شفیره‌های پارازیته در دمای 9-11 درجه سانتی‌گراد و به مدت 20 روز انجام می‌شود.

از آنجایی که تکثیر مداوم این زنبور و سایر حشرات مفید می‌تواند از قابلیت‌های آن بکاهد می‎‌بایست پس از تولید، ذخیره‌سازی، حمل و نقل و رهاسازی کیفیت محصول نهایی را ارزیابی کرد. برای ارزیابی کیفیت زنبورهای تولید شده می‌توان ویژگی‌های از قبیل نرخ ظهور حشرات کامل، میزان مرگ و میر، اندازه و طول عمر آنها در آزمایشگاه مدنظر قرار داد. در مزرعه معیارهایی از قبیل رفتار جست‌وجوگری، قدرت پراکندگی، طول عمر، مقدار تخم‌ریزی و میزان تحمل شرایط محیطی توسط زنبور حائز اهمیت است.

برای تکثیر زنبور انکارسیا تاکنون از چهار روش استفاده شده است که می‌توان برحسب امکانات موجود و سطح رهاسازی یکی از این روش‌ها را انتخاب کرد. در هر چهار روش تکثیر زنبور انکارسیا اساس کار مشابه است و به غیر از زوش چشانت که از گیاه گوجه فرنگی کشت شده در یک بستر ابت استفاده می‌شود در سایر روش‌ها گلدان‌های توتون وارد چرخه تولید حشره میزبان و زنبور پارازیتوئید می‌شوند.

در روش چشانت پس از کاشت گیاه و آلوده‌سازی آنها به حشرات کامل مگس سفید، در همان محل اقدام به رهاسازی زنبور می‌شود و به تدریج‌ برگ‌هایی را که حاوی شفیره‌های پارازیته می‌باشند از قسمت‌های پایینی بوته گوجه فرنگی جدا می‌کنند. اما در روش‌های گلخانه‌ای گلدان توتون در فواصل زمانی معین و به ترتیب خاصی در اتاق‌های مجزا قرار داده می‌شوند. به این صورت که پس از پرورش گیاهان سالم و عاری از هر گونه آفت آنها را به اتاق تکثیر مگس سفید منتقل کرد تا در معرض تخم‌ریزی قرار گیرند.

آنگاه پس از زودودن حشرات کامل مگس سفید از شفیره‎‌های غیر پارازیته خارج شدند برگ‌های حاوی شفیره‌های پارازیته و سیاه رنگ را می‌توان جهت ذخیزه‌سازی به سردخانه انتقال داد. در روش تولید تجاری، با استفاده از تجهیزات پیشرفته کنترل شرایط محیطی، امکان افزایش کارایی تولید مسیر می‌باشد.

• ترازو دیجیتال