امروزه گردشگری به عنوان يكی از مهمترين صنايع توسعه پايدار، به يكی از بزرگترين صنايع درجهت ايجاد درآمد و ارتقاء رشد و توسعه ی اقتصادی بسیاری از کشورها تبديل شده که در عین پر درآمد بودن، صنعتی سالم و پاك بـرای اقتصـاد هـر منطقـه و کشور محسوب می گردد که رشد آن تغییرات اجتماعی و اقتصادی زيادی را به دنبال داشته است و رونقش بیانگر ثبات سیاسـی اقتصـادی، اجتمـاعی، امنیتـی، فرهنگـی و علمی کشورهای جهان است، به بیان ديگر صنعت گردشگری بـا برخـورداری از امتیـازات منحصـر بـه فـرد همزمان چندين هدف را در فضای يك منطقه تامین می نمايد و پديده ای چند بعدی است درحالی که صنايع ديگر هـر کـدام بـه تنهـائی تامین کننده بخشی از اهداف مورد نظر هستند. اين صـنعت نـو پـا، در سـالهای اخیـر تـاثیرات زيـادی بـر وضعیت اقتصادی جهان داشته است،به گونه ای که امروزه يكی از بزرگ ترين بخشهای اقتصادی در بسیاری از کشورها به شمار میرود که دارای پتانسیل اثر گذاری بر روابط بین الملل و ابزاری برای ترويج صلح در جهان است. از سوی ديگر،گردشگری برای ايران که وابستگی شديدی به درآمدهای نفتی دارد، می تواند به عنوان راهـی برای رهايی از وابستگی به درآمدهای نفتی و خروج از اقتصاد تك محصولی باشد.
اقتصاددانان از صنعت گردشگری به عنوان يك صنعت مولد سرمايه و اشتغال زا نام می برند و توجه خاصی به اين صنعت دارند لذا معتقدند توسعه صحیح گردشگری به لحاظ اقتصادی موجب افزايش ارز آوری می شود.صاحب نظران علم اقتصاد معتقدند اگر کشوری بتواند از پتانسیل ها استفاده کرده و چرخ های اين صنعت را درکشورش به حرکت در آورد شاهد شكوفايی شگرفی درسطح اقتصاد کشور خواهند بود. تاثیر اين صنعت از جهات مختلف قابل بررسی و مهم است که تعدادی از اين مولفه ها عبارتند از:1 - ورود ارز به کشور2- اشتغال در بسیاری از زمینه ها 3- پويايی بازار خرده فروشی.4- فعال شدن فرودگاه ها و سیستم های حمل و نقل 5- افزايش سرمايه گذاری.6- افزايش تولیدات محلی و بومی و صنعتی،صنايع دستی ومحصوالت فرهنگی 7- افزايش میزان سرمايه گذاری بخش خصوصی هتل سازی وساير خدمات مرتبط (. ورود هر توريست به کشور ما3 فرصت شغلی ايجاد می نمايد و در آمدی به اندازه فروش 50 تا 100 بشكه نفت را به دنبال می آورد.)
ايجاد اشتغال و دست يابی به درآمد ارزی پايدار و مناسب و همچنین شناخت متقابل فرهنگی در راستای صلح و وفاق بین المللی از آثار اجتماعی و اقتصادی اين صنعت است . ايجاد اشتغال˓کسب درآمد ارزی برای کشور میزبان و بهبود تراز پرداخت ها˓افزايش درآمد های مالیاتی از محل فعالیت های اقتصادی مرتبط با گردشگری˓ ايجاد تعادل منطقه ای تعديل ثروت، دگرگون ساختن فعالیت های اقتصادی و سوق دادن درآمد از مناطق شهری و روستاها و بلاخره جلوگیری از برون کوچی روستايیان از اثرات اقتصادی گردشگری محسوب می شود از طرفی در تنوع و غنا بخشیدن به اقتصاد محلی حائز اهمیت بسیار است˓برای تولیدات محلی اعم از صنايع دستی و یا محصولات کشاورزی جهت ارتزاق گردشگران بازارهای جديدی ايجاد می کند ˓علاوه بر آن، در بهبود کیفیت فراورده های کشاورزی صنايع دستی نیز موثر می باشد . در کشورهای صنعتی توسعه صنعت گردشگری موجب تنوع درآمد ها و کاهش ناهماهنگی دراقتصاد می گردد و در کشور های در حال توسعه˓فرصتی برای صادرات ايجاد می کند که نرخ رشد آن از اشكال سنتی صادرات بیشتر است. 05 درصد از مشاغل در سطح جهانی به بخش گردشگری اختصاص دارد. اگر چه بخش گردشگری پتانسیل بسیار بالایی از ارتباط با اشتغال دارد لكن قدرت اشتغالزايی آن بستگی به عواملی نظیر تعداد گردشگران˓تعداد شب اقامت آنها و میزان پر بودن اتاق ها دارد طبق مطالعات انجام شده در ايران با پر بودن 33 درصد اتاق ها و اقامت 5/1 شب به ازای هر دو اتاق يك فرصت شغلی ايجاد شده است . واقعیت آن است که علاوه بر ايجاد فرصت های شغلی مستقیم به دو نوع فرصت شغلی يكی غیر مستقیم و ديگر القايی نیز بايد توجه کرد. مراد از فرصت شغلی القايی اشتغالی است از نتیجه هزينه کردن و خرج کردن درآمد افرادی که به طور غیر مستقیم در اين صنعت شاغلند ايجاد می شود. در کل می توان گفت که صنعت گردشگری از سه طريق منجر به ايجاد اشتغال شده و رشد و توسعه اقتصادی را هموار می سازد.
اشتغال مستقیم:
شرکتهايی که به صورت مستقیم اشتغال زايی می کنند، آنهايی هستند که کارکنانشان به طور مستقیم با اين صنعت در تماس هستند .هتلها، کارکنان خدمات غذايی، شرکتهای هواپیمايی، شرکتهای کشتیرانی، آژانس های مسافربری، کارکنان مراکز تفريحی، رستوران ها، صنعت حمل ونقل شهری و فروشگاههای مواد غذايی از جمله واحدهايی هستند که به صورت مستقیم، اشتغال زايی می کنند.
اشتغال غیرمستقیم:
شرکتهايی که به صورت غیرمستقیم اشتغال زايی می کنند، شرکتهايی که مواد و ملزومات مورد نیاز رستوران ها را تأمین می کنند، شرکت های ساختمانی که هتل ها را می سازند و تولیدکنندگان هواپیما به شرکت هايی وابسته اند که از نظر درآمد، به صورت مستقیم برای نهادهای مسافرت و جهانگردی اشتغا ل زايی می کنند.
تاثیر گردشگری از بعد درآمد زايی˓ تولید ناخالص ملی˓تسريع جريان پول و تقويت بنیه اقتصادی بر هیچكس پوشیده نیست اين قسم از فعالیت درآمد مردم محلی را از طريق حقوق و دستمزد افزايش می‌دهد به علاوه امكان حصول درآمد های ديگر از طريق ارائه مشاغل در ديگر بخش ها نظیر ساختمان˓تعمیرات˓تامین مايحتاج˓کرايه اتومبیل و ... نیز وجود دارد يكی از منابع درآمد صنعت گردشگری مالیات است که از محل مالیات های دريافتی فروش تامین می‌شود.گردشگری تا میزان 1 درصد درآمد های مالیاتی که سالانه عايد دولت می شود را ايجاد می نمايد گردشگری ارز آور بوده و سبب توسعه بست تجارت خارجی و صادرات نامرئی و بهبود تراز پرداختها نیز می شود.
چالشها
چالشهای صنعت توريسم در ايران عبارت است از:
مشخص نبودن هدفها و سیاستهای ايرانگردی و جهانگردی
وجود تبلیغات منفی دررسانه‌های خارجی به منظور ارائه تصويری نامطلوب از کشور و منزوی نمودن ايران
عدمتطبیق و هماهنگی فرهنگی، جهانگردان برخی از کشورهای خارجی با فرهنگ اسلامی در روابط و برخوردهای فرهنگی.
عدم اطلاع رسانی کافی از جاذبه‌های گردشگری و تبلیغات موثر جهت روشن نمودن افكارجهانی نظیر سازمانها، دفاتر و نمايندگیهای اطلاع رسانی در امور سیاحتی در داخل و خارج کشور.
فقدان نیروی انسانی کارآزموده و متخصص در امور جهانگردی و بی اطلاعی کادر شاغل در موسسات جهانگردی (از قبیل هتلها، کارکنان آژانسها و راهنمايان جهانگردی).
فقدان تسهیلات لازم برای وارد کردن تجهیزات و تاسیسات موردنیاز صنعت جهانگردی، با استفاده از تخفیفهای ويژه گمرکی و سود بازرگانی و ترخیص سريع.
هماهنگی و همكاری سازمانهای دولتی که در بهبود وضع جهانگردی موثرند مانند: استانداریها، فرمانداریها، شهرداریها، وزارت امور خارجه، وزارت راه و ترابری، سازمان تبلیغات و گمرك.
فقدان تسهیلات لازم به منظور اعطای وام با شرايط مناسب برای تشويق بخش خصوصی و عدم نظارت کافی و کمبود تسهیلات لازم در زمینه نگهداری و حفظ اماکن باستانی و تاريخی کشور.
کمبود امكانات اقامتی در بین شهرها و نبود وسايل حمل و نقل کافی مطابق با استانداردهای جهانی و غیراستاندارد بودن راههای ارتباطی بین شهرها در ايران.
عدم تمايل و تضمین سرمايهگذاری داخلی و خارجی نسبت به مشارکت و احداث اماکن و تاسیسات جهانگردی.
پیشنهادات برای رونق و توسعه گردشگری
پیشنهادات زير ارائه می شود:
ارتقای کیفیت و کاهش قیمت، نگاه اقتصادی به صنعت توريسم و تعريفی معین از اقتصاد توريسم.
بالابردن فضاهای اقامتی، سرعت عرضه خدمات گردشگری و وضعیت حمل و نقل هوايی.
ارتقای ظرفیتهای کمی و کیفی تاسیسات جهانگردی به ويژه تعداد تورهای داخلی و خارجی به منظور تعديل شكاف موجود در مقايسه با کشورهای پیشرفته جهانگردی.
تجهیز سیستم واحد در تبلیغات و بازاريابی، بالا بردن وضعیت بازاريابی و تبلیغات گردشگری.
تدوين استانداردها و ضوابط فنی برای واحدهای ارائه کننده خدمات گردشگری.
شناسايی کردن مناطق گردش پذير، اماکن تاريخی، جاذبه های طبیعی و معرفی شدن آنها در سايت های گردشگری جهانی.
آموزش نیروی انسانی کارآزموده و متخصص درامور جهانگردی.
واگذاری بخش توريسم به سازمان واحد برای جلوگیری از تداخل وظايف سازمانهای مختلف که باعث ايجاد موازی کاری در تشکیلات گردشگری می شود.
شكسته شدن انحصار دولت در گردشگری و حمايت از بخش خصوصی در جهت سرمايه گذاری در صنعت گردشگری.
ارايه خدمات الكترونیكی از طريق اينترنت ،ايجاد شبكه کارت اعتباری برای رفاه گردشگران خارجی.
ايجاد پایگاه اطلاع رسانی و بانک اطلاعات گردشگری.
داشتن برنامه جامع و استراتژيك و همچنین مشخص بودن هدف ها و سیاست های ايرانگردی و جهانگردی در قالب يك برنامه اجرايی.
در زمینه توسعه گردشگری در ايران بیشتر هدف گذاری ها و وضع دستورالعمل هـای اجرايـی معطوف به خصوصی سازی واحدهای اقـامتی، تبلیغـات جهـانگردی، آمـوزش نیروی انسانی، سیاستهای تشويقی ساخت تأسیسات ايرانگردی و جهانگردی، تخفیفهای مالیاتی و ... بوده که بیشتر جذب تقاضا را مدنظر قرار داده است، در حالی که چالش های پیش روی اين صـنعت نـه تنهـا اسـتحكام و تـداوم بیشتر سیاستهای جانب تقاضا را طلب میكند، بلكه سیاسـت گـذاری ابعـاد عرضه و سازماندهی ساختار فعالیت بنگاهها را می طلبد.
گردشگری به عنوان يكی از بخشهای خدماتی سهم به سزايی در افزايش رشد و توسعه، به خصوص در کشورهای در حال توسعه دارد تا جايی که اقتصاد دانان آن را صادرات نامرئی نیز می نامند. برای کشورهايی مانند ايران، درآمدهای نفتی ، يك نوع رانت اقتصادی تلقی می شود که فاقد هرگونه اثرات القايی مستقیم از لحاظ بالا بردن سطح تولید در اقتصاد است. در نتیجه توسعه‌ی گردشگری، اقتصاد کشور را از حالت تك محصولی خارج می کند و ثبات اقتصادی را به علت ثبات در درآمدهای ناشی از جذب گردشگری برای کشور به همراه خواهد داشت.