بورس اوراق بهادار به عنوان یک بازار متشکل و رسمی، مهمترین عامل جذب و سامان دادن صحیح منابع مالی سرگردان است و با جمع آوری نقدینگی جامعه و فروش سهام شرکتها، ضمن به حرکت در آوردن چرخ های اقتصاد جامعه از طریق تامین سرمایه‌های مورد نیاز پروژه‌ها، کاهش دخالت دولت در اقتصاد و نیز افزایش درآمدهای مالیاتی، منافع اقتصادی چشمگیری به ارمغان می‌آورد و در کنار آن، اثرات تورمی ناشی از وجود نقدینگی در جامعه را نیز از بین می‌برد.
انواع بازارهای مالی
انواع مختلفی از بازارهای مالی، با تنوعی از سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت کنندگان وجود دارد؛ که عبارتند از:
- بازار پول و سرمایه
- بازار اولیه و ثانویه
- بازار بورس
- بازار خارج از بورس
1- تحلیل بنیادی: در تحلیل بنیادی کوشش می‌شود تا از طریق بررسی وضعیت اقتصادی کلان، صنایع خاص و اوضاع خاص شرکتها ارزش ذاتی هرسهم از شرکتها تعیین شود و از طریق مقایسه آنها با قیمت فعلی، نسبت به ورود و خروج از هر سهم تصمیم گیری شود. این نوع تحلیل شامل بررسی عواملی است نظیر وضعیت اقتصاد جهانی، اوضاع سیاسی، بودجه سالانه کشور، وضعیت عرضه و تقاضا در بازارهای مربوط به این صنعت، سهم بازار، قدرت رقابت، دارایی‌های شرکت، درآمد شرکت، دیون و بدهی‌ها، مدیران و دست اندرکاران شرکت و نخستین مسئله‌ای که هر سرمایه‌گذار در تحلیل بنیادی باید انجام دهد انتخاب صنعت است.
2- تحلیل تکنیکی: تحلیل تکنیکال پیش‌بینی تغییرات آینده قیمت سهام بر اساس رویدادهای گذشته است. فلسفه تحلیل تکنیکی بر سه پایه استوار است:
الف) قیمت سهم نشان دهنده تمام پتانسیل‌های مهم است.
ب) گذشته چراغ راه آینده است
ج) تاریخ تکرار می‌شود
مهمترین ابزار در تحلیل تکنیکال نمودارهای قیمت هستند.
عوامل موثر بر تغییرات قیمت سهام
ارزش ویژه موسسات مختلف بایکدیگر فرق میکند، زیرا میزان قابلیت فروش و ریسک آنها متفاوت است. حتی قیمت بازار سهام یک موسسه نیز در طول زمان تغییر میکند.
عوامل موثر بر تغییرات قیمت سهام عبارتند از:
1- بودجه شرکت و پیش بینی سود هر سهم
2- تغییرات قیمت سهام در سالیان گذشته و میزان تولید و فروش یکسان
3- وضعیت خاص صنعت
4- سیاست‌های پولی و مالی کشور
5- تقسیم سود سهام
6- طرح‌های توسعه و افزایش سرمایه
7- ترکیب دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها
8- اعتبار و سابقه شرکت
9- بدهی‌های احتمالی
10- اطلاعات درونی شرکت و شایعات
11- نسبت قیمت به درآمد هر سهم
12- عرضه و تقاضای سهام
13- مدیریت شرکت
نکات و عوامل مهم در انتخاب اوراق بهادر
برخی نکات که می‌توانند در انتخاب یک ورقه سهم از میان اوراق سهام موجود موثر باشند، به قرار زیراست. البته این نکات جنبه عام دارند، بنابراین ممکن است درجه اهمیت آنها با توجه به نظرگاه‌ها و خط مشی سرمایه‌گذاران فرق کند.
- قابلیت نقدینگی
- تعدادسهام در دست عموم
- ترکیب سهامداران
- سودآوری
- ثبات نسبی سودآوری
- نسبت سود تقسیمی هر سهم
- ارزش ویژه هر سهم
- بافت مالی شرکت
- مهلت و تاریخ پرداخت سود سهام
- انتشار مستمر اطلاعات و اخبار نسبی
- عمر شرکت و میزان استهلاک ماشین آلات
- نوع شرکت و صنعت مربوطه
- تصمیمات کلان اقتصادی و عوامل سیاسی و اجتماعی
معمولاََ ریسک را مفهومی منفی قلمداد میکنیم یعنی چیزی که باید از آن اجتناب کردیا تهدیدی که امیدواریم تحقق پیدا نکند، اما در دنیای سرمایه‌گذاری، ریسک جزئی لاینفک از فعالیت در بازار مالی است و برای کسب سود به وجود آن احتیاج داریم. درک ریسک یکی از مهمترین بخش‌های آموزش مالی است. سرمایه‌گذاران چه مطلع باشند چه نباشند، ریسک در سرمایه‌گذار‌هایشان به درجات مختلف وجود دارد.
عوامل موثر بر رفتار سرمایه‌گذاران و تصمیمات آنها در بورس اوراق بهادر:
1- عوامل سیاسی کشور:
عامل سیاسی اهمیت بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاران دارد. این عامل بالاخص در کشورهای جهان سوم اهمیت تعیین کننده‌ای را نزد سرمایه‌گذاران دارا می‌باشد. چرا که در این کشورها سرعت تغییرات قانون و مقررات بسیار بالاست. در واقع می‌توان گفت ثبات سیاسی باعث تدوام می‌شود.زمانی که اوضاع سیاسی اثرات منفی برروی بازار بورس دارد، معمولاََ بیشترین تاثیر را بر سهامی می‌گذارد که ارزش ذاتی کمتری دارند، بنابراین چنانچه سرمایه‌گذاران دید دراز مدتی در سرمایه‌گذاری‌هایشان داشته باشند، موجب می‌شود که سهامی با ارزش ذاتی بالاتر را انتخاب کرده و افت و خیزهای مقطعی آن نگرانی کمتری برای آنان به همراه داشته باشد.
2- شفاف سازی اطلاعات مالی:
اطلاعات مالی صحیح و شفافی که از سوی شرکتها ارائه می‌شود، برای سرمایه‌گذاران از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از شرکتها اطلاعات نادرستی در اختیار سرمایه‌گذاران قرارداده و موجب گمراهی و انتخاب نادرست آنان می‌شوند.
بطور کلی طبق نتایج، می‌توان گفت که سرمایه‌گذاران تمایل به خرید سهام شرکت‌هایی دارند که اطلاعات مالی دقیق و صحیح تری نسبت به سایرین اعلامکرده‌اند.
3- نوع صنعت:
هر شرکتی در فضای صنعتی خاصی مشغول به کار است. با آنها رشد میکند، توسعه می‌یابد و سرانجام افول خواهد کرد. بررسی نوع و وضعیت خاص هر صنعت در قیمت سهام شرکت‌های زیر مجموعه آن صنعت و در نتیجه در تصمیم گیری سرمایه‌گذاران جهت خرید یا فروش سهام موثر است. وجود بحران در یک صنعت در اثر عوامل مختلفی همچون واردات، کاهش تقاضا و غیره می‌تواند شرکت‌های موفق را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
4- حجم معاملات یک سهم:
هرچه حجم معملات سهام بیشتر باشد، قیمت‌ها به صورت منصفانه و معقول تر درآمده و در واقع می‌توان گفت بازار به کارایی نزدیک‌‌تر می‌شود و این امر کمک بهتری به تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران میکند. با توجه به نتایج، بیش از 70 درصد از سرمایه‌گذاران تمایل به خرید سهامی دارند که حجم معاملات آن در سطح بالا باشد.
5-نسبتP/E:
اگر P/Eشرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه‌ها یا سال‌های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد. شرکتی با P/Eبالا باید سودهای فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط حواهد کرد.
6- نوع مالکیت شرکتها:
مالکیت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به صورت شرکت‌های خصوصی، دولتی و یا مشترک می‌باشد. با توجه به نظر سرمایه‌گذاران، اکثر سهامداران تمایل به سرمایه‌گذاری و خرید سهام شرکت‌های خصوصی را دارند.
7- پیش بینی درآمد هرسهم(EPS):
EPSیکی از نسبت‌های مالی است که سرمایه‌گذاران در هنگام خرید سهام باید به آن توجه کنند. انواع مختلفی از EPS مورد استفاده قرارمی‌گیرد و لازم است سرمایه‌گذاران اولاََ بدانند کهEPS چه چیزی را منعکس میکند و ثانیاََ تعیین نمایند که آیاEPSبازتاب معتبری از سود شرکت دارد یا خیر. به عنوان مثال ممکن است تفاوت شگرفی در EPS اعلامی توسط شرکت با آنچه در صورت‌های مالی و روزنامه‌ها گزارش می‌شود وجود داشته باشد.
8-ثبات روندEPS:
روند تغییرات EPS یک شرکت به شکل معنا داری می‌تواند اطلاعات مفیدی را درباره روند قیمت سهم به سرمایه‌گذاران بدهد، البته باید توجه داشت که تغییرات EPS با در نظر گرفتن احتمالی تغییرات سرمایه شرکت بررسی شود. در حالی که بررسی روند EPS یک شرکت بیانگر ثبات آن و یا ناچیز بودن دامنه نوسانات آن باشد می‌توان ثبات قیمت سهم را نیز محتمل دانست.
9- ریسک هر سهم:
ریسک جزئی لاینفک از فعالیت در بازارمالی است و برای کسب سود به وجود آن احتیاج داریم. سرمایه‌گذاران چه مطلع باشند چه نباشند، ریسک در سرمایه‌گذاری‌هایشان به درجات مختلف وجود دارد و اهمیت آن برای سهامداران مختلف، متفاوت است. سرمایه‌گذاران در هنگام خرید یا فروش سهام، باید سعی کنند با تجزیه و تحلیل‌های مناسب، تاثیر ریسک را کمتر کنند.
10- مدیریت شرکت:
نقش مدیریت شرکت از عوامل مهمی است که در بسیاری از زمینه‌ها تاثیرگذار است. سیاست تقسم سود، کارایی شرکت، اطلاع رسانی صحیح و به موقع و بسیاری از عوامل دیگر، همگی تحت الشعاع مدریت شرکت قرارمی‌گیرند. همچنین ثبات مدیریت نشان دهنده موفقیت شرکت‌هاست.
11- سود نقدی هر سهم(DPS):
می‌توان گفت در شرایط تساوی سایر عوامل، شرکت‌هایی که نسبت سود تقسیمی بالاتری دارند نسبت به سایر شرکتها از موقعیت بهتری برخوردارند. البته این نسبت نباید در کوتاه مدت مورد توجه قرار گیرد. سودهای تقسیم نشده که در شرکت باقی می‌ماند، مهمترین منبع تامین وجوه برای افزایش رشد شرکت محسوب می‌شود،
12- نوسانات قیمت سهام:
در واقع این عامل برای سرمایه‌گذاران اهمیتی در حد متوسط دارد. وقتی که سرمایه‌گذاران حاضر باشند سهامی را بخرند که قیمت آن دارای نوسان باشد، می‌توان گفت که آنان ریسک پذیرند.
13- تاخیر در پرداخت سود نقدی:
اغلب شرکتها به تعهدات خود درباره زمان پرداخت سود نقدی عمل نکرده و معمولاََ این سود با تاخیر پرداخت می‌شود. هرچه سود، نقدی‌تر پرداخت شود، برای سهامداران مفیدتر است، چرا که مشمول تورم و کاهش ارزش پول نشده و سهامدار می‌تواند وجوه خود را مجدداََ سرمایه‌گذاری کند.
14- افزایش سرمایه توسط شرکتها:
هر شرکت به منظور اجرای برنامه‌های طرح و توسعه و بر اساس شرایط موجود می‌تواند افزایش سرمایه بدهد و بر اساس میزان درصد افزایش سرمایه، تعداد سهام شرکت و دارندگان سهام نیز افزایش می‌یابد.
15- نرخ بهره و سود بانکی:
تغییر در نرخ بهره، تغییر در بازدهی اوراق بهادر را به دنبال خواهد داشت، این تغییرات معمولاََ در جهت عکس یکدیگر قراردارند، به این معنی که در شرایط ثابت، بهای اوراق بهادر در خلاف جهت نرخ بهره حرکت میکند و هرچه نرخ بهره افزایش یابد موجب کاهش بهای اوراق بهادر می‌گردد.
16- نرخ تورم:
نرخ بازده مورد انتظار سهامداران نیز متاثر از نرخ تورم است، هرچه نرخ تورم افزایش یابد، نرخ بازده مورد انتظار نیز افزایش خواهد یافت، زیرا با افزایش تورم و کاهش ارزش پول، سرمایه‌گذاران توقع بیشتری از سود سرمایه‌گذاری دارند.
در نهایت یادآوری می‌شود برای اینکه سرمایه‌گذاران بتوانند تصمیم گیری درست و منطقی داشته باشند، باید در زمان تصمیم گیری همه عوامل را مد نظر داشته و طبق شرایط مختلف، انتخاب صحیح و آگاهانه‌ای را انجام دهند و از تصمیم‌گیری‌های احساسی و بدون بررسی‌های دقیق پرهیز نمایند.