مقدمه
با افزایش روز افزون درخواست خانواده‌ها برای غذاهای حاضری و کاهش زمان برای غذا پختن، انتخاب خانواده‌ها به سمت غذاهایی میل داده شده است که طعم و مزه مناسب، آماده آسان و کیفیت بالا داشته باشند. از این رو کنسرو مواد غذایی از جمله حبوبات یک جایگزین جذاب و خوشمزه در زندگی های مدرن به شمار می‌روند.
کنسرو لوبیا و نخود جایگزینی مناسب برای انواع دیگر غذاهایی است که با لوبیا و نخود درست می‌شود چون برای آماده‌سازی آنها در خانه زمان زیادی نیاز است درحالیکه کنسرو لوبیا به سرعت آماده می‌شود.
کنسروسازی در جهت حفظ محصول، مهار تغییرات شیمیایی، تغییرات آنزیمی و توسعه میکروبی صورت می‌پذیرد.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) تولید کنسرو حبوبات ارائه شده است.
معرفی محصول
علی‌رغم پتانسیل آلودگی، حبوبات کنسرو شده به طور کلی برای مصرف بی خطر هستند و ثابت می‌کنند که جایگزین مناسب و مغذی لوبیای خشک هستند.
لوبیا چیتی گونه‌ای از لوبیا معمولی بوده و در برخی از نقاط جهان برای بیش از ۵۰۰۰ سال است که کشت می‌شود. این ماده غذایی به طور معمول در غذاهای مکزیکی در باریوتوس و Chili con carne یافت می‌شود. این نوع از لوبیا به طور گسترده‌ای در آمریکای شمالی نیز مصرف می‌شود. لوبیا چیتی نسبت به سایر گونه‌های لوبیا استفاده گسترده‌تری دارد زیرا می‌توان آن را به طور کامل یا پخته شده، له شده و دوباره سرخ شده مصرف کرد. در جهان ۵ نوع مختلف از لوبیا چیتی وجود دارد که از لحاظ چگالی، ظاهر و میزان مواد مغذی دارای تشابه بسیاری هستند.
نخود نیز از پرخاصیت‌ترین حبوبات است. نخود منبع غنی بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌های ضروری بدن است. علاوه بر آن، فیبر بسیار بالایی دارد و می‌تواند باعث کاهش کلسترول بد و چربی‌های مضر بدن شود و همچنین یبوست را هم برطرف کند. نخود به عنوان نفاخ‌ترین عضو خانواده حبوبات شناخته می‌شود.
خیساندن نخود و خالی‌کردن آب آن و همچنین کندن پوست نخود پخته باعث می‌شود خاصیت نفخ‌کنندگی آن به‌شدت کاهش یابد.
هدف از اجرای این طرح احداث واحد تولید کنسرو حبوبات (کنسرو لوبیا و کنسرو نخود طلایی) میباشد. ظرفیت اسمی تولید این واحد 1000 تن در سال (1000 قوطی کنسرو 400 گرمی در ساعت) است.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
کد آیسیک محصولات طرح به شرح زیر است:
| شرح محصول | کد آیسیک 8 رقمی | کد آیسیک 10 رقمی |
| کنسرو حبوبات | _ | 1513412393 |
| کنسرو غیرگوشتی حبوبات | 15131611 | _ |
| کنسرو لوبیا چیتی | 15131614 | 1513512394 |
| کنسرو لوبیا سبز | 15131613 | 1513512397 |
| کنسرو عدس | _ | 1513512395 |
| کنسرو نخود سبز | 15131612 | 1513512399 |
کنسرو حبوبات تحت زیر تعرفه 2008، مقررات گمرکی ایران با عنوان "ميوه و ساير اجزای خوراكي نباتات، آماده يا محفوظ شده به نحوي ديگر با يا بدون افزودن قند يا ساير مواد شيرين‌كننده يا الكل، كه در جاي ديگر گفته نشده و مشمول شماره ديگر تعرفه نشده باشد." صادر و وارد می‌شود.
شرایط ورود کد 20089900، داشتن اجازه از وزارت بازرگانی و وزرات صنعت، معدن و تجارت، 40 درصد حقوق ورودی در سال 1399 (حقوق گمرکی 4% و سود بازرگانی 36%) میباشد.
واحدهای تولیدکننده محصول
این محصول تا انتهای سال 1399 دارای 138 واحد فعال بوده است. استان‌های البرز و مازندران دارای بیشترین واحد تولیدکننده این محصول هستند. برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی لینک زیر کلیک کنید.
* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول
همچنین با کلیک بر روی کد تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با این کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 20089900
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 20055100
کاربردهای محصول
در ادامه شش مورد از مهم‌ترین خواص کنسرو لوبیا بیان می‌شود.
۱) سلامت دستگاه گوارش
۲) ضد سرطان
3) سلامت قلب و عروق
4) تناسب اندام
5) جلوگیری از ابتلا به دیابت
۶) غذای مهم برای جنین و کودکان
بازار محصول
پیش بینی می‌شود اندازه بازار جهانی کنسرو حبوبات تا سال 2026 به 1.46 میلیارد دلار برسد و از سال 2020 تا 2026 رشدی معادل 3.47 درصد داشته باشد. کنسرو لوبیا به طور گسترده‌ای در تهیه سالاد، سوپ، خورشت و ماکارونی استفاده می‌شود. انتظار می‌رود مصرف روز افزون لوبیا به عنوان منبع مقرون به صرفه و رایج پروتئین، فیبر، آهن و ویتامین‌ها، بازار جهانی کنسرو لوبیا را در دوره پیش‌بینی افزایش دهد.
قاره اروپا بزرگ‌ترین بازار مصرف کنسرو لوبیا و حبوبات در جهان است که بیش از نیمی از واردات جهان را به خود اختصاص داده است. بازارهای بزرگ وارداتی و مصرف‌کننده مانند انگلستان، آلمان و فرانسه بهترین فرصت‌ها را به شما ارائه می‌دهند. از بین کشورهای اروپایی نیز ایتالیا بیشترین میزان مصرف کنسرو لوبیا را به خود اختصاص داده است.
با بررسی ارقام عرضه کل و تقاضای کل کنسرو حبوبات در داخل کشور پی‌می‌بریم که در سال‌های آینده با کمبود عرضه این محصول روبرو هستیم و همین موضوع تاکیدی است بر احداث واحدهای تولیدی جدید در کشور.
همچنین با توجه به استقبال کشورهای جهان به مصرف این محصولات، با افزایش صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای اروپایی، این محصولات ارز آوری بسیار خوبی خواهند داشت.
روش تولید
1- تمیزکردن دانه ها: جداکردن، الک کردن، حذف دانه های ریز، درجه‌بندی و حذف دانه های ناسالم.
2- شست‌وشو و خیساندن: خیساندن دانه های لوبیا مدت ۱۴ الی ۱۸ ساعت در وان‌های بزرگ استیل.
خیس کردن سبب خروج مقداری از ترکیبات نفاخ (استاکیوز و رافینوز) از بافت لوبیا می‌شود، این عمل Decorication نامیده می‌شود. هرچه دما بیشتر باشد، زمان نگهداری لوبیا در آب کمتر می‌شود و این عمل تسریع می‌شود، ولی برای جلوگیری از تخمير دانه‌ها و تغییرات نامناسب در محلول باید 2 تا 3 بار آب را تعویض نمود. افزودن اسیدسیتریک به منظور بهبود رنگ لوبیا به آب اضافه می‌شود.
3- آنزیم بری: مرحله سوم از خط تولید کنسرو لوبیا چیتی بلانچینگ یا آنزیم‌بری است.
بلانچینگ عبارت است از فرآیند حرارتی نسبتا ملایمی که اساسا به منظور غیرفعال ساختن آنزیم‌ها انجام می‌گیرد.
فرآیند آنزیم‌بری قبل از هرگونه روش نگهداری مواد غذایی مثل انجماد، خشک کردن، پرتوتابی، شورکردن و یا کنسروکردن انجام می‌گیرد. در کنسروسازی این فرآیند به منظور اجتناب از تغییرات نامطلوب رنگ و بافت سبزی‌ها در فاصله بین برش تا استریلیزاسیون به کار می‌رود، زیرا حتی اگر عمل آنزیم‌بری انجام نشود در حین استریلیزاسیون، آنزیم‌ها توسط حرارت غیرفعال خواهند شد. در این حالت بیشتر اهداف جنبی مثل خروج گازها از داخل محصول مورد نظر است.
خارج‌شدن هوا در مورد محصولاتی مانند تولید کنسرو لوبیاچیتی سبب جانشین‌شدن مواد محلول و افزایش وزن مخصوص محصول می‌شود به این ترتیب دیگر محصول روی سطح نمی آید و درون قوطی پخش می‌شود.
عمل بلانچینگ توسط بلانچر آبی با دمای ۸۰ تا ۹۰ درجه سانتی‌گراد در زمان ۳ تا ۱۰ دقیقه انجام می‌شود. آنزیم‌بری طولانی سبب افزایش فشار بخار زیر پوسته می‌شود و در نتیجه پوست آنها ترک می‌خورد و مواد نشاسته‌ای آن خارج می‌شود. همچنین بین زمان خیساندن و مدت بلانچینگ رابطه عکس وجود دارد. پس از بلانچینگ بایستی بلافاصله لوبیا را توسط دوش آب سرد خنک نمود.
4- پرکردن لوبیاها در قوطی: با احتساب میزان جذب آب در مرحله پخت نهایی قوطی از لوبیا پر می‌شود. مقدار لوبیا حداقل %50 كل محتويات قوطی است. بقیه قوطی با آب نمک و یا سس پر می‌شود. در صورت استفاده از آب نمک غلظت آن بایستی حدود 1.5 تا 2% باشد. گاهی نیز مقادیری شکر به ترکیب اضافه می‌شود.
5- هواگیری داخل قوطی: در این مرحله قوطی ها به مدت ۳ دقیقه از تونل هواگیری عبور می کنند.
6- دربندی و فرآیند حرارتی: بایستی بلافاصله پس از مرحله دربندی و تا زمانی که هنوز قوطی‌ها داغ هستند صورت گیرد. بدیهی است زمان آن تابع سایز قوطی، درجه حرارت اولیه و... است.
در تولید کنسرو لوبیا چیتی، دمای استریلیزاسیون معمولا ۱۱۶ تا ۱۲۱ درجه سلسیوس میباشد. این عمل در اتوکلاو انجام می‌شود.
7- سردکردن قوطی‌ها: با استفاده از آب بهداشتی، قوطی‌ها را پس از فرآیند حرارتی سرد می‌کنند.
8- انتقال به انبار قرنطینه: پس از خشک‌کردن جدار قوطی‌ها و کدگذاری، قوطی‌ها کارتن گیری شده تا پایان انجام آزمایشات واحد کنترل کیفیت و گرفتن مجوز به انبار قرنطینه منتقل می‌گردند.
9- بسته بندی نهایی: پس از صدور مجوز ترخیص توسط آزمایشگاه، قوطی‌ها برچسب‌گذاری شده و پس از چاپ تاریخ تولید، تاریخ مصرف و شماره ساخت، بسته بندی نهایی صورت گرفته و محصول نهایی روانه بازار مصرف می‌گردد.
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 139,762 | 559,048 |
| سرمایه در گردش | 14,441 | 57,764 |
| کل سرمایه گذاری | 154,203 | 616,812 |
زمین مورد نیاز برای تولید 1000 تن در سال کنسرو حبوبات، 2,000 مترمربع میباشد.
*هر دلار معادل 250,000 ریال در نظر گرفته شده است.
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد میباشد و معادل 224,449 میلیون ریال میباشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح تولید کنسرو حبوبات توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرج | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 119,330.53 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 36.14 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 3 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 84,000 | میلیون ریال |