مقدمه
ماهی را می‌توان یکی از مهمترین و اصلی‌ترین ماده‌های غذایی مفید دانست که خوشبختانه به صورت گسترده در تمام جهان و به خصوص در ایران یافت می‌شود و امروزه علاوه بر روش‌های سنتی صید ماهی از آب‌های آزاد و رودخانه‌ها، پرورش ماهی در قفس یکی به عنوان یکی از رویه‌های صنعت شیلات در حال توسعه است. کاهش هزینه نسبت به پرورش ماهی در استخرهای خاکی یا سیستم‌های مدار بسته، مدیریت آسانتر و کم هزینه‌تر، سهولت در مشاهده و بررسی میزان تغذیه ماهی و سلامت آنها، سهولت و اقتصادی‌بودن درمان بر علیه انگل‌ها و بیماری‌ها، در مقایسه با استخرهای خاکی و سیستم‌های مدار بسته به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد.
در ادامه خلاصه‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) احداث واحد پرورش ماهی در قفس ارائه شده است.
معرفی محصول
سیستم پرورش ماهی در قفس، ارائه روشی است که به واسطه آن گونه‌های با ارزش درون قفس‌های معلق در آب و گونه‌هایی که به واسطه فیلتر کردن تغذیه می‌کنند، در خارج از قفس نگهداری می‌شوند.در این سیستم‌ها، ماهیان درون قفس از جیره غذایی با پروتئین بالا استفاده می‌کنند درحالیکه ماهیان درون آب دریا یا آب استخر غذای خود را از غذاهای طبیعی محیط بدست می‌آورند (مثلا در استخرها: استفاده از ضایعات غذایی قفس‌ها و مدفوع ماهیان، که سبب باروری استخر می‌شود).
سیستم‌های بکارگیری قفس درون آب، دارای فواید بسیاری می‌باشد که ازآن جمله می‌توان پرورش ماهی با کنترل غذادهی درون سیستم، استفاده ازتمام سطوح آب و تولید بالا با توجه به گردش ساده سیستم، نام برد که در این سیستم گردشی، ماهیان در قفس رشد کرده و بزرگ می‌شوند درحالیکه در درون استخر یا دریا، ماهیان کوچک‌تر در حال رشد و پرورش می‌باشند.
در این سیستم از ضایعات غذایی ماهیان درون قفس، ماهیان کوچک‌تر و در حال رشد استفاده می‌نمایند که این عملیات در سیستم‌های پرورش متراکم کمتر می‌تواند به مرحله اجرا درآید. در ارائه این روش در استخر ماهیان کوچک در استخرها با ظرفیت مشخص، ذخیره‌شده و به وسیله ضایعات غذایی ماهیان درون قفس، رشد می‌کنند و به وزن بازاری می‌رسند. زمانیکه ماهیان به وزن بازاری رسیدند و ظرفیت استخرها کامل شد، ماهیان به درون قفس‌ها منتقل شده تا به تدریج به بازار مصرف عرضه شوند.
پرورش ماهی در قفس (cageculture)
منظور از قفس یا کیج بخشی از آب دریا، سراب، آب پشت سد و.... است که از اطراف و کف توسط ابزارهای مختلفی مثل توری با چشمه‌های مختلف محصور می‌گردد و در آن محیط محصور ماهی پرورش داده شود. اولین بار ماهیگیران از قفس برای نگهداری موقت ماهی (تا زمان آماده‌شدن برای فروش) استفاده می‌کردند. تنوع زیادی در اندازه‌ها و طرح‌های قفس دیده می‌شود. قفس‌ها با شرایط مختلف محیطی تطابق‌پذیری زیادی دارند و از آنها به طرق مختلف استفاده می‌شود.
سیستم پرورش ماهی در قفس، ارائه روشی است که به واسطه آن گونه‌های با ارزش درون قفس‌های معلق در آب و گونه‌هایی که به واسطه فیلتر کردن تغذیه می‌کنند، در خارج از قفس نگهداری می‌شوند.
محصول تولیدی طرح تولید پرورش ماهی در قفس است. محصولات تولیدی شامل آبزیان و عمدتا قزل‌آلا، کپور، تیلاپیا و... می‌باشد که در این طرح اختصاصاً به بررسی پرورش ماهی قزل‌آلا در قفس پرداخته شده است.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
در این بخش به معرفی کد آیسیک محصول می‌پردازیم.
| شرح محصول | کد آیسیک 8 رقمی | کد آیسیک 10 رقمی |
| ماهی کامل به صورت تازه، سرد شده | _ | 1512412381 |
| فیله و گوشت ماهی به صورت تازه، سرد شده | _ | 1512412378 |
پرورش آبزیان تحت زیر تعرفههای 0302 مقررات گمرکی ایران با عنوان"ماهي، تازه يا سردكرده، به استثناي فيله ماهي و ساير قسمت‌هاي گوشتي ماهي مشمول شماره 0304 " و 0303 مقررات گمرکی ایران با عنوان "ماهي، يخ‌زده، به استثناي فيله ماهي و ساير قسمت‌هاي گوشت ماهي‌هاي مشمول شماره 04/03 " و 0304 مقررات گمرکی ایران با عنوان "فيله ماهي و ساير قسمت‌هاي گوشتي ماهي (حتي قيمه شده)، تازه، سردكرده يا يخ‌زده." صادر و وارد می‌شود.
شرایط ورود کد تعرفههای طرح، به شرح جدول زیر می‌باشد:
| شرح | کد تعرفه | حقوق گمرکی |
| قزل‌آلا | 03021100 | 40 |
| انواع ماهی قزل‌آلا | 03044200 | 55 |
کاربردهای محصول
ماهی را می‌توان یکی از مهمترین و اصلی‌ترین ماده‌های غذایی مفید دانست که خوشبختانه به صورت گسترده در تمام جهان و به خصوص در ایران یافت می‌شود. کشور ما به دلیل بهره‌مندی از دو دریای بزرگ در شمال و جنوب و همچنین پرورش ماهی در سطح شهرهای مختلف این ماده غذایی را به راحتی تمام ما می‌توانیم به آن دسترسی پیدا کنیم و از خاصیت های آن بهره‌مند شویم.مزایاي مصرف ماهی
تنگی نفس: کودکانی که در رژیم غذایی آنها ماهی وجود دارد نسبت به سایر کودکان، کمتر مبتلا به بیماری آسم می‌شوند.
مغز و چشم: به این دلیل که ماهی سرشار از اسید چربی به نام امگا 3 می‌باشد، سلامت بافت‌های ویژه مغز را تضمین نموده و سلامت شبکیه چشم را نیز به مراتب ارتقا می‌بخشد.
بیماری‌های قلبی - عروقی: اگر به طور هفتگی از ماهی مصرف شود، ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و به ویژه سکته تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند چرا که ماهی از لخته شدن خون جلوگیری نموده، قابلیت ارتجاعی رگ‌های خونی را بهبود می‌بخشد، فشار خون را کاهش می‌دهد، چربی خون را پایین می‌آورد و کلسترول خوب خون را نیز افزایش می‌دهد.
از دست دادن حافظه: افراد مسنی که در طول هفته حداقل یک مرتبه از ماهی و یا سایر خوراک‌های دریایی استفاده می‌کنند، خطر کمتری در ابتلا به بیماری‌های مربوط به از دست دادن حافظه از جمله آلزایمر آنها را تهدید می‌کند.
افسردگی: افرادی که به طور مستمر از ماهی استفاده می‌کنند کمتر دچار افسرگی می‌شوند.
دیابت: ماهی به افرادی که مبتلا به بیماری دیابت هستند کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانند میزان قند موجود در خون خود را کنترل کنند.
بینایی: کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و مادران آنها در رژیم غذایی خود از ماهی استفاده می‌نمایند دارای قدرت بینایی بهتری نسبت به سایر کودکان می‌باشند. دلیل این امر ذخیره امگا 3 در شیر مادر و انتقال آن به کودک می‌باشد.
بیماری‌های التهابی: مصرف مکرر ماهی علائم بیماری‌هایی نظیر رماتیسم مفصلی، سوریاس، و بیماری‌هایی که منجر به ایجاد نقص در سیستم ایمنی بدن می‌شوند را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
وضع حمل زودرس: مصرف ماهی در طول دوران بارداری، امکان زایمان کودک نارس و همچنین زایمان زود هنگام را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
بازار محصول
صنعت آبزی‌پروری به سرعت رو به توسعه است به طوریکه در آینده می‌تواند جایگزین مناسبی برای بهره‌برداری مستقیم از ذخایر طبیعی بشمار آید. پرورش در قفس فرصت مناسبی است تا مزرعه داران از آبی که برای سایر فعالیت‌ها محدویت استفاده دارد و یا آنکه از آن بهره‌برداری نمی‌شود استفاده نمایند.صید و پرورش ماهی به روش‌های قدیمی علاوه بر سختی کار، نیازمند به فضاهای خاص بوده و هزینه تمام شده بالا باعث می‌گردد که تولیدکننده و مصرف‌کننده هر دو ناراضی باشند. از این رو است که به وجود آوردن راهکارهای جایگزین می‌تواند برای رفع این مشکلات چاره‌ساز باشد که از آن جمله می‌توان به استخرهای پرورش ماهی در قفس اشاره کرد.
کل تولید آبزی‌پروری در جهان در سال (با گیاهان آبزی) در حدود 66.7 میلیون تن به ارزش 85.9 میلیارد دلار و سهم آبزیان دریایی پرورشی 19.3 میلیون تن و ماهیان دریایی پرورشی 2.2 میلیون تن بوده است و پیش‌بینی تولید ماهیان دریایی تا سال 2025 در حدود 10 میلیون تن خواهد بود.
با بررسی آمار و ارقام عرضه و تقاضای کل این محصول که از آمارنامه‌های سالانه وزارت جهاد کشاورزی، آمارنامه‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران و کتب صادرات و واردات گردآوری شده است پی می‌بریم که در سال‌های آینده با کمبود عرضه این محصول در کشور مواجه هستیم.
روش تولید
در این روش گونه‌هایی از ماهیان با بازار پسندی زیاد شامل قزل‌آلا، تیلاپیا، کپور و... انتخاب و بچه ماهی 2 تا 3 گرمی از مراکز تکثیر داخلی یا خارجی تأمین و در مراکز به وزن رسانی به وزن 15 تا 20 گرم رسانده می‌شوند و سپس در قفس‌هایی از جنس پلی‌اتیلن گرد تقویت شده (به قطر 20 متر) ذخیره‌سازی می‌شوند. در این طرح امکان غذادهی اتوماتیک و دستی وجود دارد.
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 57,079 | 203,854 |
| سرمایه در گردش | 4,679 | 16,711 |
| کل سرمایه گذاری | 61,758 | 220,564 |
زمین مورد نیاز برای تولید 250 تن در سال ماهی، 10,000 مترمربع می‌باشد.
*هر دلار معادل 280,000 ریال درنظرگرفته شده است.
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 77,620 میلیون ریال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح احداث واحد پرورش ماهی در قفس توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرج | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 58,648.25 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 44.07 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 3 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 34,000 | میلیون ریال |