مقدمه
ژلاتین ماده‌ای پروتئینی است که از کلاژن در قسمت‌های مختلف بدن حیوانات به دست می‌آید. این ماده به دلیل بالا بردن خاصیت چسبندگی در محصولاتی مانند مربا، ژله‌ها، آب نبات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده بدون طعم و بی رنگ است و به صورت پودر یا صفحه ورقه‌ای موجود می‌باشد.معمولا ماده فوق از پوست، استخوان‌ها و بافت‌های پیوندی حیوانات به دست می‌آید. با این حال این ماده در انواع گیاهی از جلبک‌های قرمز آگار و پکتین نیز تولید می‌گردد. این ماده می‌تواند موجب تقویت غضروف‌ها، بافت‌ها و بهبود قابلیت ارتجاعی اندام‌ها شود. در نتیجه مصرف ژلاتین درد مفاصل را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد. همچنین تحقیقات نشان داده است که مکمل‌های ژلاتین برای سلامت روده شما مفید هستند و پارگی‌های موجود در آستر روده را ترمیم می‌کنند. ژلاتین ماده‌ای است که نه تنها در انواع مختلفی از مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد بلکه در فرآیندهای عکاسی، چسب‌سازی، محصولات آرایشی نیز یافت می‌شود و به دلیل دارا بودن کلاژن حتی در داروها و مکمل‌ها نیز استفاده می‌شود.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) تولید ژلاتین ارائه شده است.
معرفی محصول
ژلاتین یک محصول پروتئینی است که از منابع مختلف از کلاژن‌ها و مواد پروتئینی دامی نظیر استخوان و بافت‌های هم بند دام‌ها، پوست خوک، گوشت ماهیان غیر خوراکی، پوست ماهی و سایر منابع پروتئینی قابل تهیه می‌باشد ولی از آنجا که منابعی مانند گوشت ماهی و دام به طور مستقیم مورد مصرف خوراکی دارد و گران قیمت می‌باشد معمولا ژلاتین را از ضایعات پوست و گوشت و استخوان و یا منابع پروتئینی غیر خوراکی تهیه می‌نمایند که اغلب به‌صورت پودرو گرانول تولید می‌گردد.ژلاتین بر اساس ویسکوزیته آن با واحدی به نام بولوم درجه‌بندی می‌شود. هر چه عدد بولوم ژلاتین بالاتر باشد، درجه و قیمت آن بالاتر خواهد بود. بولوم (Bloom) نام شخصی است که وسیله‌ای را جهت اندازه‌گیری سختی ژلاتین ابداع نمود، برای اندازه‌گیری بولوم ژلاتین را با درصد مشخصی آب مخلوط می‌کنند و سپس از آن ورقه‌هایی استاندارد تشکیل می‌دهند و پس از خشک‌شدن این ورقه‌ها درجه سختی را اندازه‌گیری می‌کنند.
ژلاتین معمولا به صورت پودر یا گرانول تولید می‌شود، رنگ آن زرد متمایل به قهوه‌ای و تقریبا بی بو و بدون مزه می‌باشد که از نظر فیزیکی تقریبا شفاف و شکننده می‌باشد. ژلاتین در آب گرم، گلیسرول و اسید استیک محلول و در حلال‌های ارگانیک غیر محلول می‌باشد. ترکیبات اصلی ژلاتین، پروتیین، نمک‌های معدنی و آب است. مهم‌ترین مصارف ژلاتین در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی است ( در حدود 5% از محصولات غذایی از ژلاتین استفاده می‌شود). این ماده پروتئینی اهمیت خاصی در صنایع غذایی، دارویی، صنعتی و پزشکی دارد.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه محصول
در این بخش به معرفی کد آیسیک محصول اصلی طرح و سایر محصولات جانشین آن می‌پردازیم.
| شرح محصول | کد آیسیک 8 رقمی | کد آیسیک 10 رقمی |
| انواع ژلاتین حلال خوراکی | 24291211 | 1549312472 |
| انواع پودر ژلاتین حلال خوراکی | ـ | 1549412576 |
| انواع ورقه ژلاتین حلال خوراکی | ـ | 1549412577 |
| عصاره ژلاتینی از استخوان دام و طیور | ـ | 1549512335 |
ژلاتین تحت زیرتعرفه 3503، مقررات گمرکی ایران با عنوان"ژلاتين (از جمله آن‌هايي‌كه به صورت ورقه‌هاي مربع يا مستطيل عرضه شده، حتي كار شده در سطح يا رنگ شده) و مشتقات آن‌ها؛ سريشم ماهي (Isinglass)؛ ساير چسب‌هاي حيواني، به استثناي چسب‌هاي كازئين مشمول شماره 01 35"، صادر و وارد می‌شود.
شرایط ورود کد 350300، داشتن اجازه از وزارت بازرگانی و وزرات صنعت، معدن و تجارت، 26 درصد حقوق ورودی در سال 1399 (حقوق گمرکی 4% و سود بازرگانی 22%) می‌باشد.واحدهای تولیدکننده محصول
این محصولات تا انتهای سال 1398 دارای 20 واحد فعال بوده است. استان‌های تهران، خراسان رضوی و البرز دارای بیشترین واحد تولیدکننده این محصولات هستند. برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی لینک زیر کلیک کنید.
* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول
همچنین با کلیک بر روی کدهای تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با آن کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 350300
کاربردهای محصول
برخی از کاربردهای ژلاتین عبارتند از:
1-تهیه شیرینی، آبنبات، دسر و...
2-استفاده در محصولات لبنی و فرآوردههای گوشتی به عنوان کلوئید محافظ.
3-تهیه کپسول‌های ژلاتینی نرم و سخت
4-کمک پروتئین غذایی در سوء تغذیه‌ها
5-چسب‌های حیوانی با پایه ژلاتین برای چسباندن دو قطعه ارگانیک مانند میوه و سبزی به کار می‌رود.
6-در صنایع نساجی، بهعنوان ماده‌ای جهت آهارزنی، کوتینگ، تکمیل پنبه و...
7-در صنایع کاغذسازی، جهت تولید کاغذهای خود کاربن
8-در صنایع عکاسی، جهت تولید کاغذ عکس و همچنین تولید فیلم کاربرد دارد.
بازار محصول
در سال 1394 مقادیر قابل توجهی ژلاتین را از نقاط مختلف جهان از جمله کشورهای ترکیه، امارات، کره و برزیل وارد شده‌است. با نگاهی به قیمت ژلاتین در بازارهای جهانی به راحتی می‌توان دریافت که ژلاتین استخوان گاو در حدود 10 تا 13 دلار و ژلاتین خوک بین 4 تا 7 دلار است. بنابراین با توجه به هزینه گمرگ و هزینه واردات، ژلاتین گاوی وارداتی به کشور نمی‌تواند کمتر از 14تا 15 دلار باشد. در حالی که اغلب ژلاتین‌های وارداتی به کشور در سال گذشته زیر 8 دلار بوده و مشکوک به ژلاتین خوکی می‌باشند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آزمایشات سازمان غذا و دارو نمی‌تواند محک مناسبی برای واردات ژلاتین حلال به کشور باشد، زیرا آزمایش PCR که از سوی مسئولان سازمان غذا و دارو برای تشخیص حلیت ژلاتین‌های وارداتی در نظر گرفته شده‌است، از دید کارشناسان و صاحب‌نظران این عرصه به هیچ وجه مورد تایید نیست.همچنین بررسی موازنه عرضه و تقاضا نشان می‌دهد که تا سال 1403 با کمبود عرضه در این صنعت پیش‌رو هستیم که همین موضوع بر لزوم افزایش ظرفیت تولید در این صنعت تاکید دارد.
از طرفی راه‌اندازی صنعت تولید ژلاتین کار بسیار سختی است و هر کشوری چنین صنعتی را ندارد لذا احداث کارخانه تولید ژلاتین مستلزم حمایت دولت مردان به‌خصوص مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان غذا و دارو است.
با اجرای طرح حاضر هر چند بخشی از تقاضای داخلی برآورده خواهد گردید ولی همچنان مقادیری تقاضای پاسخ داده نشده در بازار وجود خواهد داشت و بنابراین زمینه‌های لازم برای افزایش ظرفیت کاملا در کشور وجود دارد.
روش تولید
روش تولید ژلاتین از استخوان گاو به شرح زیر است:
1- چربی‌گیری، خشک کردن استخوان
2- هضم اسیدی
3- هضم قلیایی و استخراج ژلاتین
4- شست‌وشو
5- فیلتراسیون
6- تبادل یونی
7- تبخیر و تغلیظ
8- فیلتراسیون مجدد و سرد کردن
9- اکسترود کردن
10- خشک کردن
11- آسیاب کردن
12- یکنواخت کردن و بسته‌بندی
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه سرمایه گذاری (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 1,019,297 | 3,640,346 |
| سرمایه در گردش | 25,019 | 89,354 |
| کل سرمایه گذاری | 1,044,316 | 3,729,700 |
زمین مورد نیاز برای تولید 500 تن در سال ژلاتین 3000 مترمربع می‌باشد.
هزینه های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 493,903 ميليون ريال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح تولید ژلاتین توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرح | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 1,105,815.32 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 41.04 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 3 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 612,000 | میلیون ریال |