مقدمه
در دنیای پر تنش و سراسر استرس امروزی، دمنوش می‌تواند فرصت خوبی برای بازگشتن به سلامت، آرامش و تمرکز باشد. از آنجا که دمنوش را می‌توانیم با ترکیبات بی‌شماری تهیه کنیم، به طبع انواع و اقسام دمنوش‌ها را با طعم و خواص مختلف می‌توانیم در دسترس داشته باشیم و از خواص‌شان بهره ببریم. دمنوش‌ها چون ترکیبات تقریبا بدون کافئینی دارند، روزانه افرادی که به کافئین حساسند به نوشیدن آنها روی می‌آورند و در طول روز آن را به نوشیدن قهوه‌جات ترجیح می‌دهند.
یکی از دلایل محبوبیت دمنوش‌ها، مصرف و هضم آسان آنهاست. با جوشاندن گیاهان و برگ‌های مختلف می‌توانیم از خواص آنها برخوردار شویم و دمنوش‌ها این کار را برای ما آسان کرده‌اند.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) تولید تی بگ گیاهی ارائه شده است.
معرفی محصول
تی بگ گیاهی (دمنوش) در واقع نوعی نوشیدنی شرقی است که از حل شدن اجزای مختلف گیاهان در آب بدست می‌آید. دمنوش‌های گیاهی همیشه به عنوان یک جزء جدانشدنی از فرهنگ ایرانی‌ها به حساب می‌آیند و چند دهه است که با پیشرفت صنعت حمل‌ونقل و همچنین گسترش علم طب سنتی شرقی، شاهد ورود گسترده دمنوش‌های گیاهی شرقی به کشورهای اروپایی و ایالت متحده آمریکا هستیم.
گیاه دارویی به گیاهانی گفته می‌شود که تمام یا اجزایی از آن به صورت تازه، خشک شده یا فراوری شده جهت تشخیص، درمان، پیشگیری، کمک به اعمال فیزیولوژیکی و حفظ بهداشت بدن انسان بکار می‌رود. گیاهان دارویی در پیکر خود مواد مؤثره‌ای دارند که دارای تأثیر فیزیولوژیکی بر بدن موجودات زنده است و از آنها برای مداوای برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شود.
مواد موثره ممکن است در اندام خاصی همچون ریشه، ساقه، برگ‌ها و گل گیاه وجود داشته باشد. ازاین رو نمی‌توان تمام بخش‌های گیاه را دارای منبع ماده دارویی دانست. کشور ما ذخایری متنوع و غنی از گیاهان دارویی دارد که می‌تواند زمینه توسعه بیشتر صنایع تبدیلی و تکمیلی به ویژه صنایع گیاهان دارویی باشد. از آن جا که گیاهان دارویی منبع درآمـد باارزشی هستند؛ لذا لازم است جهت رقابـت در بازارهای جهـانی به سمت فناوری‌های جدید فراوری و بسته‌بندی آنها برویم.
محصول این طرح امکان‌سنجی، تولید انواع دمنوش‌های گیاهی در فرم هرمی شکل می‌باشد. ظرفیت اسمی تولید این واحد 30 تن در سال است.
وزن خالص هر تی بگ 2 گرم در نظر گرفته شده‌است.
لازم به ذکر است تولید هریک از دمنوش‌های گیاهی همچون آویشن، پونه، نعناع، گل گاو زبان و... در این طرح امکان‌پذیر بوده و قیمت مواد اولیه میانگینی از گیاه خشک نشده این محصولات در نظر گرفته شده‌است.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
کد آیسیک محصولات طرح به شرح زیر است:
| شرح محصول | کد آیسیک 8 رقمی | کد آیسیک 10 رقمی |
| پودرهای خشک گیاهان دارویی | 24231951 | _ |
| بسته‌بندی انواع گیاهان دارویی | 24231980 | 7495412379 |
| بسته‌بندی انواع دم نوش گیاهی و میوه‌ای | _ | 7495412399 |
هیچگونه کد تعرفه گمرکی برای این محصول درنظر گرفته نشده است.
واحدهای تولیدکننده محصول
این محصولات تا انتهای سال 1399 دارای 211 واحد فعال تولید و بسته‌بندی بوده است. استان البرز و تهران بیشترین میزان واحد فعال را در بین تولید کنندگان دارند.
برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی لینک زیر کلیک کنید.
* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول
برای محصول موردنظر هیچگونه واردات و صادراتی ثبت نشده است.
کاربردهای محصول
گیاه دارویی در مصارفی همچون مصرف خانگی، مراکز جمعیتی همچون پادگان‌ها، اورژانس، درمانگاه‌ها به‌کار برده می‌شوند. بسته‌بندی آنها به عنوان یک ابزار کارآمد برای نگهداری بهداشتی و دوام بیشتر با توجه به بازار تقاضای گسترده داخلی برای انواع داروهای گیاهی، خصوصاً نحوه عرضه آنها در داروخانه‌ها و عطاری‌ها عرضه می‌گردد. در بسیاری از صنایع همانند صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی به صورت‌های مختلف از آنها استفاده می‌شود.
در زیر برخی از گیاهان دارویی را که در فرآیند بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد معرفی می‌نماییم. بدیهی است این گیاهان هرکدام به تنها و در ترکیب با یکدیگر خواص بسیار متفاوتی دارند.
1- بابونه
بابونه گیاهی زیبا است که از ارزش درمانی بالایی برخوردار است. این ماده با داشتن آنتی اکسیدان در بهبود سلامت قلب و عروق، تحریک و تقویت سیستم ایمنی بدن، رفع سردرد، کاهش دردهای عضلانی و کنترل استرس مفید شناخته شده‌است.
2- گل گاو زبان
گیاه گاوزبان یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی است. این گیاه مملو از منابع اسیدهای چرب بوده و گل‌هایی به رنگ‌های آبی، بنفش و سفید دارد. از برگ‌های این گیاه به عنوان آرام‌کننده، ادرارآور و برطرف‌کننده سرماخوردگی و سرفه استفاده می‌شود. مصرف دمنوش گل گاو زبان به افزایش آرامش و تنظیم ضربان قلب کمک می‌نماید.
3- اسطوخودوس
اسطوخودوس به طور گسترده‌ای برای درمان مشکلات بهداشت روان، سردرد، اضطراب، بی‌خوابی، دندان درد، ریزش مو، تحریکات پوستی استفاده می‌شود. به دلیل بوی شگفت انگیز آن، اسطوخودوس اغلب ماده رایج آروماتراپی و رایحه درمانی نیز است. این گیاه به دلیل خاصیت ضدباکتریایی برای درمان زخم‌ها و عفونت‌های قارچی استفاده می‌شود.
4- آویشن
آویشن از جمله گیاهانی می‌باشد که وقتی آن را خشک می‌کنید باز هم تمام خواص خود را حفظ می‌کند و شما می‌توانید از خشک شده آن برای تهیه دمنوش آویشن استفاده کنید و تنها تفاوت در میزان استفاده از آویشن خشک شده نسبت به آویشن تازه می‌باشد.
آویشن خواص دارویی مفیدی از جمله کمک به درمان سرماخوردگی، مشکلات گوارشی و فشار خون دارد و به عنوان یک داروی طبیعی نیز شهرت پیدا کرده‌است. آویشن منبع ویتامین C و A بوده و همچنین سرشار از مواد معدنی مثل مس، فیبر، آهن و منگنز است.
بازار محصول
امروزه تنوع در تولید چای و دمنوش‌های ایرانی به حدی افزایش یافته که بازارهای جهانی به استفاده از این محصولات به شدت علاقه نشان داده و به‌راحتی دمنوش‌های ایرانی را می‌توان در بازارهای دنیا پیدا کرد.
پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای دمنوش‌های گیاهی در دوره پیش‌بینی از سال 2021 تا 2028 با نرخ رشد 6 درصد افزایش یابد.
بسیاری از تولیدکنندگان چای در سراسر جهان در حال ورود به صنعت محصولات گیاهی هستند که عامل مهمی است که منجر به رشد بازار دمنوش‌های گیاهی در سراسر جهان می‌شود. افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک و طبیعی و وجود نگرانی‌های بهداشتی ناشی از افزودنی‌های شیمیایی موجود در محصولات معمولی، از جمله فرصت‌های جدید رشد بازار جهانی هستند.
روش تولید
فرآيند توليد دمنوش‌هاي گياهي به شرح زیر می‌باشد:
1- انتخاب ماده اولیه
این محصولات به صورت فله منتقل می‌شوند و انتقال باید در کوتاه‌ترین فاصله زمانی انجام گیرد و زمان انتقال گیاه در هنگام خنکی هوا (اوایل صبح و یا غروب) باشد.
در این رابطه مجموعه‌ای از آزمون‌های کیفی انجام داده می‌شود که مهم‌ترین آنها بررسی ظاهری گیاهان ورودی است.
2_ مرحله خشك كردن
خشک‌کردن به معنای کاهش محتوای رطوبتی محصول است که در نتیجه آن فعالیت‌های آنزیمی و میکروبی کاهش یافته و ماندگاری محصول افزایش می‌یابد. همچنین خشک‌کردن سبب کاهش وزن و حجم محصول شده و انبارداری و حمل‌ونقل آن تسهیل می‌شود. طی خشک‌کردن باید دما و رطوبت کنترل شده و کیفیت مواد موثره و رنگ و طعم حداقل کاهش را داشته باشد و نیز بار میکروبی نباید از حد تعیین شده بیشتر باشد.
3ـ مرحله سورتينگ و خرد كردن
بعد از خشک‌کردن، ابتدا عمليات بوجاری صورت می‌گیرد. به این ترتیب گیاهان خشک روی نقاله‌های مشبک لرزان حرکت می‌کنند. در این مرحله از سمت بالا يا پايين، باد به روی آنها دمیده می‌شود و خاک آنها را جدا می‌کند.
4ـ مرحله فرمولاسيون
در دمنوش‌هاي تركيبي معمولا چند گياه به منظور هدفي خاص با هم تركيب مي‌شوند. براي مثال گروهي از دمنوش‌هاي تركيبي انرژي زا، بعضي كم كننده فشار خون و گروهي ديگر آرام بخش هستند.
در هنگام اختلاط دمنوش‌های گیاهی باید کاملا محتاط بود و عاقلانه رفتار کرد. در این مورد باید به مواردی مثل طبیعت و مزاج افراد، تأثیر روی فشار خون، اثرات و تداخل گیاهان دارویی نسبت به هم توجه كرد؛ بنابراین نمی‌توان هر نوع گیاهی را با هم مخلوط کرد. در هنگام اختلاط هرگز نباید تعداد زیادی گیاه دارویی را با هم مخلوط کرد و نیز نباید در مصرف گياهان دارويي زياده‌روي كرد.
5ـ مرحله بسته‌بندی
بسته‌بندی باید علاوه بر افزايش دوره ماندگاری، محصول را در مقابل آفات انباری مختلف نيز محافظت نماید. از سوی دیگر بسته‌بندی، باید گیاه دارویی را در مقابل رطوبت و تابش مستقیم نور خورشید محافظت کند.
بسته‌بندی در این مرحله به صورت کاملا اتوماتیک و توسط ماشین‌آلات انجام می‌گیرد.
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 90,063 | 360,252 |
| سرمایه در گردش | 16,663 | 66,532 |
| کل سرمایه گذاری | 106,696 | 426,784 |
زمین مورد نیاز برای تولید 30 تن در سال تی بگ گیاهی (دمنوش)، 1,500 مترمربع می‌باشد.
*هر دلار معادل 250,000 ریال در نظر گرفته شده است.
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 251,576 میلیون ریال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح تولید تی بگ گیاهی (دمنوش) توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرج | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 254,769.66 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 66.30 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 2 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 54,000 | میلیون ریال |