مقدمه
از ســال 1970 با وخیم شــدن مشــکل دفن زباله در ســطح جهان، موضــوع اســتفاده از پلیمرهاي زیست‌تخریب‌پذیر مطرح گردید که اولین موضوع درخصوص کیسه‌هاي زباله و مواد یکبار مصرف بود به‌طوريکه 30 درصد از پلاستیک‌های تولیدي براي مصارف یکبار مصرف می‌باشد و تنها 2 درصد از آن بازیابي می‌گردد لذا پلیمرهاي زیست‌تخریب‌پذیر به عنوان جایگزین مناسب پلاستیک‌هاي رایج مطرح گردید.
استفاده از ظروف يكبار مصرف گياهي را به دليل برخورداري از مزاياي خوب سلامت به تمامي خانواده‌ها توصيه مي‌شود. زمان برگشت ظروف پلاستيكي يكبار مصرف به طبيعت ۵۰۰ تا۳۰۰ سال است، اما اين زمان براي ظروف يكبار مصرف گياهي پنج تا شش ماه بدون هيچ آسيب زيست محيطي است.
اين ظروف عاري از هرگونه اثرات مضر و عكس‌العمل‌هاي شيميايي در تماس با مايعات و غذاهاي داغ و مقاوم در برابر حرارت است كه باعث بروز بيماري‌هاي عصبي و خوني مي‌شود. ارتقاي ايمني و سازش با محيط زيست از جمله علل اصلي ترغيب و تشويق مصرف‌كنندگان به تهيه اين ظروف است.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) تولید ظروف یکبار مصرف و کیسه‌های پلیمری زیست‌تخریب‌پذیر گیاهی ارائه شده است.
معرفی محصول
کار روی پلیمرهای گیاهی از سال 1970 و در زمان بحران نفت آغاز شد. در آن زمان کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا، به فکر تولید موادی جهت صنایع بسته‌بندی افتادند که وابسته به مواد نفتی و فسیلی نباشند، بنابراین پلیمرهای گیاهی با ترکیباتی چون سیب زمینی، ذرت و گندم را مورد آزمایش قرار دادند.
این پلیمرهای هیدروکربنی دارای خواص ضعیف پلیمری هستند که با تغییر و اصلاح آنها می‌توان به شرایط پلیمرهای نفتی رسید. ظروف یکبار مصرف بیوپلیمری با پایه گیاهی، قدمت زیادی ندارند، اما اکنون استفاده از آنها در سطح آمریکا و اروپا و حتی آسیا به سرعت در حال گسترش است.
در کشوري مثل استراليا سالانه حدود يک ميليون تن پلاستيک توليد مي‌شود که 40 درصد آن صرف مصارف داخلي مي‌گردد. در همين کشور هر ساله حدود 6 ميليون بسته يا کيسه پلاستيکي مصرف مي‌شود.
گرچه بسته‌بندي پلاستيکي با قيمتي نازل امکان حفاظت عالي از محصولات مختلف خصوصا مواد غذايي را فراهم مي‌کند ولي متأسفانه معضل بزرگ زيست‌محيطي حاصل از آن گريبان‌گير بشريت شده است. اکثر پلاستيک‌هاي معمول در بازار از فرآورده‌هاي نفتي و زغال‌سنگ توليد شده و غير‌قابل بازگشت به محيط هستند و تجزيه آنها و برگشت به محيط چند هزار سال طول مي‌کشد.
به منظور رفع اين مشکل، محققان علوم زيستي در پي توليد پلاستيک‌هاي زيست‌تخريب پذير از منابع تجديدشونده مثل ريزسازواره‌ها و گياهان مي‌باشند.
واژه زيست تخريب‌پذير يا Biodegradable به معني موادي است که به سادگي توسط فعاليت موجودات زنده به زير واحدهاي سازنده خود تجزيه شده و بنابراين در محيط باقي نمي‌مانند.
به‌طور معمول در کشورهای صاحب فناوری تولید پلیمرهای گیاهی از نشاسته ذرت، سیب‌زمینی و گندم برای این منظور استفاده می‌شود. نشاسته به‌طور طبیعی یک پلیمر گیاهی است که خاصیت هیدروفیلی (آب دوستی) دارد. پس اولین مرحله تولید یک پلیمر قوی از بین بردن این خاصیت است: افزودن اسید‌های چرب گیاهی چون استاریک اسید و اولئیک اسید باعث می‌شود تغییراتی در ترکیب اولیه به وجود آید و با تشکیل گروه استری با زنجیره طویل کربنی، خاصیت آب‌گریزی ایجاد شود.
هدف از این مطالعه امکان‌سنجی، احداث كارخانه توليد ظروف یکبار مصرف گیاهی و کیسه گیاهی در یکی از استان‌های کشور با ظرفيت اسمي تولید 720 تن ظروف گیاهی و 192 تن کیسه گیاهی در سال است.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
کد آیسیک محصولات طرح به شرح زیر است:
ظروف یکبار مصرف پلیمری زیست‌تخریب‌پذیر گیاهی تحت زیر تعرفه 4823، مقررات گمرکی ایران با عنوان" سایر کاغذها، مقوا‌ها، اوات سلولز و ورقه‌های الیاف سلولزی(نطع) بریده‌شده به اندازه یا شکل معین؛ سایر اشیای از خمیر کاغذ، کاغذ، مقوا، اوات سلولز یا ورقه‌های الیاف سلولزی(نطع) "، کد تعرفه گمرگی 48237000 وارد و صادر می‌شود.
شرایط ورود کد 48237000، داشتن اجازه از وزارت بازرگانی و وزرات صنعت، معدن و تجارت،10 درصد حقوق ورودی در سال 1399 (حقوق گمرکی 4% و سود بازرگانی 6%) می‌باشد.
واحدهای تولیدکننده محصول
این محصول تا انتهای سال 1398 دارای 551 واحد فعال بوده است. استان‌های تهران و اصفهان دارای بیشترین واحد تولیدکننده این محصول هستند. برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی لینک زیر کلیک کنید.
* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول
همچنین با کلیک بر روی کد تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با این کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 48237000
کاربردهای محصول
برخی از کاربردهای ظروف یکبار مصرف گیاهی به اختصار عبارت‌اند از:
• بسته‌بندی‌های مختلف مثل مربا، عسل و ماست، خامه، بستنی و...
• استفاده در مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی نظیر سالن‌های غذاخوری، ادارات و سازمان‌ها، رستوران‌ها و...
• استفاده در مهمانی‌های خانگی
بازار محصول
علم بسته‌بندي در ساليان اخير بسياری از صنايع را متحول ساخته است و در صحنه رقابت شديد امروزي صنايعي موفق‌تر عمل مي‌كنند كه به اين علم توجه داشته باشند و محصولات خود را در بسته‌بندي مناسب و همگام با بهداشت و اهميت دادن به سلامت جامعه به بازار عرضه كنند.
سرانه مصرف كشورهاي صنعتي در رابطه با مصرف ظروف يکبار مصرف نسبت به كشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه بسيار بالاتر مي‌باشد. شاخص سلامت هر جامعه نيز به سرانه مصرف انواع مواد بهداشتي وابسته است و از اين لحاظ شاخص سلامت جوامعي كه به اين مسائل اهميت داده اند بالاتر از ساير كشورها مي‌باشد.
جايگزيني توليد پلاستيک از منابع گياهي به جاي توليد آن از نفت، صنعتي است که دير يا زود هر کشوري بايد به آن دسترسي پيدا کند و از آنجا که محققان کشورمان توانسته اند به دانش فني آن دسترسي پيدا کنند و ايران را در زمره سه کشور دارنده اين فناوري در سطح آسيا معرفي کنند لذا حمايت از اين صنعت مي‌تواند به پشتوانه اي ارزشمند براي کشور تبديل گردد.
روش تولید
مراحل کار در این روش عبارت است از:
1) ورود گرانول
2) گازگیری گرانول
3) تغییر ماهیت فیزیکی گرانول در اکسترودر
4) تبدیل گرانول به ورق
5) تغییر ضخامت ورق در سیستم کلندر
6) پرس ورق‌ها
7) رول شدن ورق
8) بازرسی ورق رول شده
9)پیش‌گرم شدن ورق در کوره حرارتی دستگاه فورمینگ
10) گرم شدن ورق تا دمای 120 درجه سانتی گراد در گرمکن اصلی
11) قالب‌گیری ورق
12) فرمینگ ورق
13) برش ورق
14) بازرسی ورق
15) بسته‌بندی ظروف یکبار مصرف
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 310,727 | 1,109,739 |
| سرمایه در گردش | 9,435 | 33,696 |
| کل سرمایه گذاری | 320,162 | 1,143,436 |
زمین مورد نیاز برای تولید 912 تن ظروف یکبار مصرف و کیسه‌های پلیمری زیست‌تخریب‌پذیر گیاهی در سال، 4,000 مترمربع می‌باشد.
*هر دلار معادل 280,000 ریال در نظر گرفته شده است.
هزینه تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 177,484 میلیون ریال می‌باشد.
شاخص های اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح تولید ظروف یکبار مصرف زیست تخریب پذیر توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده و به شرح زیر است:
| شرح | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 221,213.64 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 34.14 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 3 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 186,000 | میلیون ریال |