مقدمه
تولید پودر ماهی صنعت رو به رشدی است که در سال های اخیر مورد توجه سرمایه گذاران و کارآفرینان قرار گرفته است. پودر ماهی که بیشتر در صنعت دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد یکی از پتانسیل های بالقوه سرمایه گذاری در کشور محسوب می شود که به رغم قابلیت های بالایی که در این زمینه وجود دارد همچنان سرمایه گذاری قابل توجهی در این بخش صورت نگرفته است. در حال حاضر اکثر شرکت های تولید کننده پودر ماهی در مناطق شمالی و جنوبی کشور فعالیت دارند. توجه به بازارهای صادراتی یکی از عواملی است که می تواند رشد قابل توجه شرکت های تولیدی را در این بخش به همراه داشته باشد.
معرفی محصول
پودر ماهی عبارتست از محصول جامد فرآوری شده ای که از آبگیری، پختن، جداسازی، خشک کردن و آسیاب ماهی یا ضایعات آن به دست می آید. پودر ماهی دارای سطح بالایی از اسیدهای آمینه اصلی نظیر لیسئین است که در تولیدات دانه ای که غذای اکثر حیوانات است کم یافت می شود و همچنین دارای آمینه میتونین و سیستئین با محتوا و قابلیت هضم و ارزش غذایی بالا می باشد. به علاوه شامل ویتامین‌های دسته B نظیرB12 وB2، کولین، نیاسین، اسید پانتونیک و ریبوفلاوین و یک منبع خوب برای کلسیم، مس، آهن، فسفر و مقدار ناچیزی از مواد معدنی دیگر می باشد. یکی از مهمترین ترکیبات پودر ماهی پروتئین آن است که پروتئین در ترکیبات خود دارای نیتروژنی است که به مرور زمان آزاد شده و باعث از بین رفتن پروتئین می شود. بنابراین در شاخصهای تقسیم بندی پودر ماهی از نظر تازگی، TVN(ازت آزاد شده) معیار قرار می گیرد. بهتر است که پودر ماهی مدت کمی پس از تولید مصرف شود. در غیر این صورت با آزاد شدن ازت به مرور زمان از کارایی این محصول کاسته می شود. از طرفی چربی های موجود در پودر ماهی در مجاورت هوا اکسید شده و باعث خرابی پودر ماهی و پیدایش قارچها و کپک ها می شود. لذا برای جلوگیری از این امر که به مرور زمان پس از تولید رخ می دهد در قسمتی از خط تولید به پودر انتی اکسیدان اضافه می شود که ماندگاری محصول را تا یک سال افزایش می دهد. با توجه به شاخص TVN و معضل اکسید شدن چربی ها عمر مفید برای محصول حداکثر یک سال می باشد. گرچه قاعده "هرچه تازه تر، مقوی تر" برای پودر ماهی نیز صدق می کند.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
کد آیسیک محصولات طرح، 1512412343، 15121612، 15121611 از گروه ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنی ها (۱۵) و زیر گروه عمل آوری و حفاظت آبزیان و محصولات حاصل ز آبزیان(1512) می باشد.
پودر ماهی تحت زیر فصلهای تعرفه 2301 مقررات گمرکی ایران با عنوان آرد، زبره و به‌هم فشرده به شكل حبه يا گلوله، از گوشت يا احشاء، از ماهي‌ها يا قشرداران، از صدف‌داران يا ساير آبزيان فاقد ستون فقرات، نامناسب براي خوراك انسان؛ تفاله چربي‌هاي حيواني. تحت زیر تعرفه 23012000 با عنوان آرد، زبره، و به هم فشرده به شكل حبه يا گلوله، از ماهي يا قشرداران، صدف‌داران يا ساير آبزيان فاقد ستون فقرات وارد و صادر می‌شوند. شرایط ورود آن داشتن اجازه از وزارت بازرگانی و وزارت صنایع پرداخت 5% حقوق ورودی در سال 1397 (4% حقوق گمرکی و سود بازرگانی1%) میباشد.
واحدهای تولیدکننده محصول
این محصول تا انتهای سال ۱۳۹۷ دارای 50 واحد فعال بوده است. استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و مازندران دارای بیشترین واحد تولیدکننده این محصول هستند. برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی کد آیسیک زیر کلیک کنید.
* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول با کد آیسیک 15121611، 15121612، 15121611.
همچنین با کلیک بر روی هر یک از کدهای تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با آن کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 23012000
کاربردهای محصول
از ﻣﺰاﯾﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘـﻮدرﻣﺎﻫﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد اﯾﻤﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎري، ﺑﻘﺎء ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺮوز ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫﺎ اﺷـﺎره ﮐـﺮد. روﻏـﻦ و ﭘﻮدر ﻣﺎﻫﯽ داراي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﻀﻢ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﻮده ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ رﺷـﺪ و ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺿـﺎﯾﻌﺎت ﮐـﻢ ﺗـﺮ از ﻏـﺬا ﻣﯽﺷﻮد. پودر ماهی به عنوان منبع غنی پروتئین در تغذیه دام، طیور و آبزیان نقش بسزایی دارد. در حال حاضر این محصول در صنعت مرغداری که دومین صنعت کشور میباشد، مصرف فراوانی داشته و حدود ۱۲-۶ درصد از ماده تشکیل دهنده دانه مرغ را دربر می‌گیرد. روغن ماهی نیز همانند پودر ماهی در صنعت پرورش حیوانات بویژه آبزیان نقش مهمی را داراست که باعث افزایش رشد، ضریب تبدیل خوراک و مقاومت در برابر بیماری می شود. استفاده ترکیبی از پودر و روغن ماهی در پرورش آبزیان باعث رشد چشمگیر آن ها، کاهش هزینه های تولیدی و حفظ و بهبود طعم ماهیان خوراکی می شود.
بازار محصول
با توجه به برآوردهای انجام شده طرح با کمبود عرضه روبرو است و از لحاظ بازار فروش توجیه پذیر می باشد. در ایران براي دستیابی بـه صـید پـیش بینـی شـده برنامه فانوس ماهیان با توجه به وجود ذخایر فراوان ایـن ماهیان در خلیج فارس و دریـاي عمـان (کـه در طـول 7 سال گذشته حدود 53 هزار تـن برداشـت شـده اسـت) می تـوان مـواد اولیـه بـیش تـري در اختیـار کارخانجـات تولید پودر ماهی قـرار داد و بـه ظرفیـت‌هاي پـیش بینـی شده تولید پودر ماهی دست یافت که ایـن مهـم نیازمنـد افزایش شناورها، اصلاح روش هاي صـید و یـافتن محـل تجمع فانوس ماهیـان در دریـا می‌باشـد، عـلاوه بـر ایـن مـی تـوان از ماهیـان دور ریـز نیـز در تهیـه پـودر مـاهی استفاده کـرد، تامین نیاز مازاد پودر ماهی مورد نیاز آبزيپروري کشور با توجه با رقابت آن با بخش دامپـروري تنهـا بـا واردات در جهـت تـامین و تـوازن قیمـت کـافی نبـوده نیازمنـد برنامــه ریــزي در حــوزه صــید و همــاهنگی برنامــه هــاي صـیادي و آبـزي پـروري اسـت. بـا ایـن حـال اقـدامات پیشنهادي ذیل می تواند راهگشاي مشکلات این صـنعت در ایـران جهـت پیشـبرد آبـزي پـروري باشـد کـه سـهم تقاضاي بیشتري براي آن وجود دارد.
روش تولید محصول
Input feed: شامل ماهی های غیرماکول و یا ماهی هایی که چندان مصرف انسانی ندارند، می‌باشند.که بعد از تحویل گیری و شستشو توسط بالابر حلزونی به سمت سالن تولید هدایت می‌شوند. ( ماهی‌ها شامل متو یا فانوس ماهی، کیلکا، ساردین) ماهی‌ها مرسوم مورد استفاده در این صنعت می‌باشند.
Cooking: در این دستگاه که طول آن 4 متر است بار ضایعات از اتاق تحویل گیری توسط بالابر به این قسمت هدایت و از جداره دستگاه بطور غیر مستقیم تا حدود 170 درجه سانتی گراد و از داخل نیز بخار مستقیم تا دمای 220 درجه سانتی گراد به آن داده شده تا بار بصورت له شده و داغ بعد از 5 دقیقه وارد مرحله پرس شود.
Press: در این مرحله بار ضایعات به روش پرس حلزونی پرس شده تا حدود70% خون، آب و چربی آن گرفته شده و الباقی به صورت تفاله خشک وارد مرحله خشک گردد .
drying: بار پرس شده در این قسمت که به طول 12 متر است و در دمای غیر مستقیم 180 درجه سانتی گراد میباشد به جلو رانده می‌شود که در آخر پودر حاصل کاملا خشک و داغ میباشد و به قسمت سرد کن هدایت می‌شود.
Cooling: در این قسمت پودر داغ توسط هوای سرد مستقیم و جداره سرد دستگاه که با سیستم خنک کن سرد می‌شود، گرمای آن گرفته و در همین مرحله به مقدار 7 در هزار آنتی اکسیدان اضافه میگردد.
grind and packing: پودر خروجی از سردکن به طرف آسیاب هدایت شده و سپس توسط دستگاه پنومات و پرکن کیسه گیری می‌شود و بعد از توزین توسط سردوز، گونیها دوخته و آماده میگردد.
سرمایه گذاری طرح
سرمايه‌گذاري هر طرح از مجموع سرمايه‌گذاري ثابت و درگردش حاصل مي‌شود. هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت طرح شامل بخش‌های مختلف از قبیل زمین، محوطه، ساختمان، تاسیسات، ماشین‌آلات و ... میباشد.
شرح هزينه‌های سرمايه‌گذاری ثابت طرح در ادامه آورده شده است.
| شرح | مقدار مورد نیاز (میلیون ریال) |
| سرمایه ثابت | 60928 |
| سرمایه در گردش | 22230 |
| کل سرمایه گذاری | 83158 |
زمین مورد نیاز برای تولید4500 تن در سال, پودر ماهی ، 3000 متر مربع می باشد
هزینه های تولید محصول
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه میگردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال میگردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد میباشد و معادل 314092 میلیون ریال می باشد.
شاخص های اقتصادی طرح
شاخص های اقتصادی طرح تولید پودر ماهی توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده اند و به شرح زیر است.
| شرح | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 34649 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 29.90 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 3.07 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 37000 | میلیون ریال |