مقدمه
انگور، میوه نرم‌پوست و شیره‌داری است که از درخت انگور به عمل می‌آید و درخت انگور، مو (تلفظ:Mow) نامیده می‌شود. مو یکی از قدیمی‌ترین گیاهانی است که انسان کاشتن آن را آموخت. در کتاب‌های دینی کهن و در بسیاری از اسطوره‌ها و سروده‌های ملل نام انگور و موستان بسیار آمده‌است. انگور در تمام مناطق معتدل جهان می‌روید. بیش از ۲۰ هزار نوع انگور در سراسر جهان می‌روید اما همه آنها از انگور وحشی خاور نزدیک و انگور وحشی آمریکای شمالی نتیجه شده‌اند. از انگور، مویز، کشمش، ژله، مربا، آب انگور، شراب و سرکه می‌سازند. از پوست و دانه آن هم محصولات مختلف تهیه می‌شود. محلی که مو یا درخت انگور بسیار در آن کاشته شود موستان یا تاکستان یا زرستان نامیده می‌شود. مو را باید هر چند گاه هرس کرد زیرا این کار سبب می‌شود که میوه بیشتری به بار آورد. در بیشتر موستان‌ها داربست‌های می‌سازند تا مو بتواند از آنها بالا رود.
شیره انگور در ایران و چندین کشور سابقه‌ای به اندازه تاریخ دارد از جمله کشورهای پیشرو در ساخت شیره انگور می‌توان به یونان و روم باستان اشاره کرد. این کشورها پنج قرن پیش از میلاد مسیح به تهیه شیره انگور می‌پرداختند. همچنین در بعضی از مناطق ترکیه سبک خاص را برای تهیه دوشاب به کار می‌برند.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) تولید شیره انگور، آب انگور و روغن هسته انگور ارائه شده است.
معرفی محصول
شیره انگور: شیره انگور جوشانده‌ی غلیظ آب انگور است. معمولا شیره انگور در دو نوع تیره و روشن تهیه می‌شود که نوع تیره آن مشخصاٌ دارای پخت بیش تر و غلظت بیش تر است.
در زبان انگلیسی به آن grape syrup می‌گویند. در فارسی به نام دوشاب (یا دوشو doosho) هم شناخته می‌شود.
در طول جنگ جهاني اول بعلت کمبود روغن خوراکي در آلمان و اتريش و مجارستان به روغن هسته انگور توجه شد تا بتواند جوابگوي کمبود باشد. از لحاظ تاريخي ابتدائي ترين کارها در سال ١٥٦٠ ميلادي بر روي روغن هسته انگور انجام شده و اولين گزارش ايجاد کارخانه توليد روغن هسته انگور به سال ١٧٨٠ ميلادي بر مي‌گردد. در اين صنعت بيشترين قدمت متعلق به ايتاليا بوده و آن هم بخاطر وجود تاکستان‌هاي زياد انگور و بالاتر بودن حجم توليد مشروب و آب انگور در اين کشور گزارش شده است.
در فرانسه نيز اين ۱۹۱۸ ميلادي بنيان گذاشته شد و در حدود سال‌هاي ١٩١٩ميلادي (در زمان کمبود مواد غذايي در فرانسه) توجه زيادي به اين روغن معطوف گرديد. شناخت محصول بدست مي آيد روغن هسته انگور Vitis vinifera اين روغن از دانه‌هاي انگور واريته يک روغن خوشمزه و ايده آل براي آماده کردن غذاهاي سرد و گرم است و سال‌هاست که در آشپزخانه هاي اروپا به خاطر طعم خوش و فوايد بهداشتي آن به روغن هاي ديگر ترجيح داده مي‌شود. روغن هسته انگور از هسته هاي انگورهايي است که پس از آبگيري براي آب انگور و سرکه مصرف مي‌شوند و در يک روند سالم جهت استحصال روغن مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
روغن هسته انگور: روغن هسته انگور چنان که از نامش بر می‌آید، روغنی‌است که از هسته انگور به دست می‌آید. این روغن فاقد سدیم و کلسترول است و میزان اسیدهای چرب غیر اشباع آن تا ۹۰ درصد می‌رسد. خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره انگور ۵۰ برابر بیشتر از ویتامین E و ۲۰ برابر بیشتر از ویتامین C است.
آب انگور: آب انگور از خرد کردن و له کردن دانه‌های انگور به دست می‌آید. قندهای موجود در آب انگور اجازه می‌دهد تا از آن به عنوان یک شیرین کننده هم استفاده؛ و آن را تخمیر کرده و به شراب، یا سرکه تبدیل کنند.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
کد آیسیک و تعرفه گمرکی محصولات اصلی و محصولات جانشین طرح به شرح زیر است:
| شرح محصول | کد آیسیک 10 رقمی | کد تعرفه گمرکی | حقوق ورودی (درصد) |
| شیره انگور | 1513512489 | 13021900 | 10 |
| روغن خام هسته انگور | 1514412314 | - | - |
| روغن مایع هسته انگور | 1514512347 | 15159090 | 15 |
| آب انگور از میوه تازه انگور | 1513512565 | - | 20 |
| آب انگور از کنسانتره گازدار | 1513512592 | 20096100 | 20 |
| آب انگوراز کنسانتره بدون گاز | 1513512477 | 20096900 | 20 |
واحدهای تولیدکننده محصول
این محصولات تا انتهای سال 1399 دارای 45 واحد فعال تولید و بسته‌بندی بوده است. استان ارومیه و مرکزی بیشترین میزان واحد فعال را در بین تولید کنندگان دارند.
برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی لینک زیر کلیک کنید.
* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 20096100
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 13021900
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 15159090
کاربردهای محصول
خواص فراورده‌های حاصل از انگور بیشمار است. از روغن هسته انگور و شیره انگور در صنایع غذایی، دارویی، تهیه چاشنی و سس و از آب انگور به عنوان نوشیدنی بسیار مفید جهت کاهش وزن، کاهش چربی خون، محافظت از پوست در برابر سرطان، کاهش چربی خون و ... استفاده می‌شود. بسیاری از تمدن‌های باستانی فواید سلامتی انگور و میوه آن را شناخته اند؛ از پیشگیری و از شیوع بیماری‌های قلبی گرفته تا جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲، می‌توان به خواص دارویی میوه انگور اشاره کرد.
تقریباً ۱۵۱ گرم انگور که معادل یک فنجان است، صفر درصد چربی و ۲۷ گرم کربوهیدرات و قند دارد ضمن اینکه ۵ درصد از نیاز روزانه به فیبر و ۲۷ درصد از نیاز روزانه به ویتامین ث را فراهم می کند.
انگور همچنین حاوی مقادیر زیادی پتاسیم است و نکته مهم در رابطه با میوه انگور این است که منبع غنی از پلی فنول‌ها و اسیدهای فنولیک محسوب می‌شود. آنتوسیانین یک نوع فرعی از پلی فنول و مسئول رنگ قرمز، آبی، بنفش، سیاه یا سفید انگور است.
یکی دیگر از پلی فنول های انگور، رسوراترول است که با بهبود سلامت قلب ارتباط دارد.
به طور کلی این فراورده‌ها در صنعت غذا و دارو کاربرد دارند.
بازار محصول
امروزه يکی از مهمترين روش‌های توسعه اشتغال و افزايش درآمد در مناطق روستايی، ايجاد و توسعه صنايع تبديلی و تکمیلی در بخش كشاورزی است. با توجه به اينکه حدود يک چهارم از تولیدات كشاورزی در نتیجه‌ی نبود صنعت و امکانات تبديل و نگهداری ضايع می‌شود، صنايع فرآوری كشاورزی می‌تواند در راستای جلوگیری از ضايعات محصولات كشاورزی، ايجاد ارزش افزوده در بخش كشاورزی، افزايش سطح درآمد روستائیان، بالا بردن بهره وری بخش كشاورزی و افزايش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستايی و نیز به عنوان جزئی از فرآيند توسعه روستايی ايفای نقش كنند.اين صنايع در فرآيند توسعه كشور نقش كلیدی داشته و توجه بیشتر به آن، تسريع در رشد و توسعه كشاورزی و اقتصادی كشور را در پی خواهد داشت.
ايجاد و گسترش صنايع تبديلی دارای برخی اثرهای اقتصادی از جمله ايجاد ارزش افزوده، ايجاد اشتغال، ايجاد درآمدهای ارزی و همچنین استفاده بیشتر از محصولات كشاورزی و به اين ترتیب جلوگیری از اتلاف و ضايع شدن محصولات می‌گردد. گسترش صنايع تبديلی از دو جنبه، الف- ارزش افزوده ايجاد شده در بخش، صرف افزايش ارزش افزوده‌های خود بخش می‌شود و ب- به دلیل رابطه‌ای كه با بخش‌های ديگر دارد موجب ايجاد ارزش افزوده در اين بخش ها می‌گردد. از آنجايی كه صنايع تبديلی از محصولات كشاورزی به عنوان ماده اولیه استفاده می‌نمايد، گسترش و توسعه صنايع مذكور موجب افزايش تولید و يا افزايش استفاده از تولیدات گرديده و به طور غیرمستقیم ايجاد ارزش افزوده خواهد نمود.
روش تولید
روش تولید شیره انگور: در كل ايران نزديک به ۱۴۴ نوع انگور كشت می‌شود. از انگورهايی كه درشت و خیلی شیرين بوده و در موقع رشد كمتر آب خورده باشند شیره انگور تهیه می‌نمايند. گاش انگور در گیلان، ديو انگور در مازندران، انگور فرنگی در استان مركزی، انگور عسگری در اردبیل و اطراف تبريز، و انگور فخری و گزنه‌ای در همدان كمتر به صورت عادی مصرف می‌شوند و دلیل تولید آنها گرفتن و تولید شیره انگور از اين نوع انگورهاست. در اين فرآيند از تلغیظ تحت خلاء برای تولید شیره انگور استفاده می‌شود و همچنین بايستی فرآيند شفاف سازی با استفاده از ژلاتین و سپس فیلتراسیون صورت بگیرد و رنگ اين نوع شیره انگور كه با روش صنعتی تولید می‌شود مطابق با خواست مشتريان و نیاز بازارپسندی تنظیم و تولید بشود. برای تولید شیره انگور با غلظت زياد می‌توان از 4 درصد، ۲ CMC كربوكسی متیل سلولز و ۱ %پکتین استفاده نمود. فرآيند تولید روش صنعتی شیره انگور در زير آمده است:
انگور تازه
شستشو (حوضچه هاي استيل شستشو مجهز به دوش آب)
جداسازي دانه ها از خوشه هاي انگور (دستگاه دان كن)
خرد كردن (دستگاه كراشر)
پرس كردن (دستگاه پرس و پالپر)
آب انگور كدر
اضافه كردن خاك سفيد استريل(حرارت ديده) حرارت دادن و حذف اسيديته (كاهش اسيديته) (دستگاه پري هيتر)
سرد كردن
منتظر ماندن
شفاف سازي و فيلتر كردن
آب انگور شفاف
تغليظ تحت خلاء
سرد كردن و باقيماندن
شيره انگور
بسته بندي
نگهداري
روش تولید روغن هسته انگور: روغن‌کشی از نوع دانه درشت انگورهای هسته‌دار انجام می‌شود که برای این کار باید هسته این انگورها هنگام فرآوری انگور برای تهیه انواع آب‌میوه‌ها از آنها جدا و جمع‌آوری و بعد با دستگاه‌ها و روش‌های مخصوصی روغن آنها گرفته شود.
در مجموع استخراج روغن به سه روش در صنایع متداول است؛ نخستین روش فشردن یا پرس کردن بدون استفاده از حلال، دومین روش استخراج با حلال و آخرین روش هم استخراج به وسیله پیش پرس و سپس توسط حلال است. رایج‌ترین نوع روغن‌کشی هسته انگور، از طریق فشردن دانه‌ها تحت حرارت و استخراج روغن بدون استفاده از حلال است.
البته برخی با استفاده از هگزان، پروسه روغن‌کشی را انجام می‌دهند اما شرکت‌های تولیدکننده روغن طبیعی سعی دارند که این کار را با استفاده از گرما و فشار و بدون استفاده از مواد شیمیایی انجام دهند به همین دلیل از هیچ حلالی برای استخراج بهره نمی‌گیرند و همچنین روغن را در درجه حرارت‌های پایین تصفیه کنند تا مدت زمان نگهداری آن طولانی‌تر شود و از صدمات ناشی از حرارت زیاد هم در امان بماند.
دستگاه‌های معمول برای پختن دانه‌های روغنی، دیگ‌های پخت استوانه‌ای عمودی یا افقی است. فرآیند پختن شامل دو مرحله پختن مرطوب و سپس خشک کردن (تا حد رطوبت ۳درصد) است. در دستگاه‌های عمودی (دودکش مانند) دانه‌ها در یک مخزن پخته و خشک می‌شوند. دستگاه‌های افقی برای پختن است و خشک کردن فقط در تانک افقی جداگانه انجام می‌شود.
پس از روغن کشی در کارگاه، این روغن‌ها برای انواع بسته‌بندی به بخش دیگری منتقل می‌شوند که سرمایه‌گذار می‌تواند هم واحد بسته‌بندی و برندینگ خود را داشته باشد و به‌صورت مستقل فعالیت کند و هم روغن استحصالی را به واحدهای بسته‌بندی سایر برندها ارسال کرده و در آنجا امور بسته‌بندی و فروش در بازار صورت گیرد.
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 524,065 | 2,096,260 |
| سرمایه در گردش | 49,236 | 196,944 |
| کل سرمایه گذاری | 573,301 | 2,293,204 |
زمین مورد نیاز برای تولید 100 تن روغن هسته انگور، 500 تن شیره انگور و 4800 تن آب انگور در سال، 5,000 مترمربع می‌باشد.
*هر دلار معادل 250,000 ریال در نظر گرفته شده است.
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 798,866 میلیون ریال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح تولید شیره انگور، آب انگور و روغن هسته انگور توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرح | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 405,781.30 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 35.07 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 3 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 314,000 | میلیون ریال |