مقدمه
قدمت کشت و کار و نگهداری گل‌ها در ایران شاید همزمان با شروع کشاورزی بوده است. با نگاهي به تاریخ و فرهنگ ایران به نظر مي‌آید که همواره ایرانیان در موضوعات مرتبط با گل جایگاه خوب و ارزنده‌ای داشته‌اند. زماني که بسیاری از کشورهای نامي زمینه پرورش گل و گیاه را نداشته‌اند کشور ما با داشتنن گلخانه‌های خوب و قابل قبول در زمان خود وضعیت خوبي داشته است. در سال‌های اخیر احداث گلخانه‌های نسبتاً مجهز و کارآمد به منظور کشت و پرورش میوه به کار می‌رود و گل و گیاه از نظر اقتصادی و صادرات هنوز موقعیت مناسبي در دنیا ندارد. در صورتي که ایران در یک منطقه پر رود با طول روز بلند و روشنایي کامل آفتاب قرار دارد و از این نظر در بسیاری از هزینه‌ها مثل گرم کردن و روشن نگهداشتن گلخانه‌ها که برای کاشت و تکثیر گیاهان زینتي اهمیت زیادی دارد صرفه‌جویي مي‌کند و همچنین موقعیت ایران به دلیل قرار داشتن در کنار کشورهای پر مصرف گل و گیاه از نظر اقتصادی حائز اهمیت است. همسایه‌های شمالي و جنوبي ایران از خریداران بسیار خوب گیاهان زینتي هستند. ایران با داشتن بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمي قادر است جایگاه واقعي خود را در این عرصه پیدا کند. کشور هلند مقام اول را به عنوان تولید و مصرف‌کننده گل و گیاه دارد. از لحاظ موقیت جغرافیایي و همچنین وضعیت نیروی کار ایران در مقایسه با هلند موقعیت مناسب‌تر و ارزان‌تری برخوردار است. ارزآوری گل و گیاه برای ایران یک موقیت انحصاری است. در کشور ما ارزآوری گل‌های شاخه بریده با ارزآوری نفت مقایسه می‌شود. به طوری که فروش دو تا سه شاخه گل (از بعضي انواع گل) مي‌تواند ارزآوری معادل یک بشکه نفت را داشته باشد و صادرات گل و گیاهان زینتي می‌تواند جانشین نفت شود، اما پارامترهای قابل قبول بازار جهاني برای پرورش گل و گیاه را باید مهیا کرد.صنعت گل و گیاه جهان یکي از پتانسیل‌های ایجاد اشتغال و حصول درآمدهای ارزی مي‌باشد که نظر به دورنمای امید بخش رشد سالانه در حجم مبادلات تجاری گل و گیاه جهاني و با توجه به شرایط بسیار مناسب کشور، جای توجه بسیاری دارد. کشاورزی ایران با تولید گل و گیاهان زینتي در کشور که توانمندی بسیار بالایي در ایجاد اشتغال دارد و مي‌تواند بخشي از نیازهای ارزی را تأمین نماید. گل‌ها و گیاهان زینتي جزء کشت‌های متراکم محسوب شده و از توانمندی بالایي در بهره‌وری نهاده‌ها به ویژه آب برخوردار است. بخش وسیعي از خاک ایران در شمال، مرکز و جنوب غربي کشور مستعد پرورش انواع گل‌ها و گیاهان زینتي است و در صورت توجه و گسترش حوزه تولید و عرضه این محصولات، بازار بالقوه گسترده‌ای برای این تولیدات در کشورهای حاشیه جنوبي خلیج فارس، همسایگان شمالي و حتي در بازارهای دور در شرق آسیا و غرب اروپا وجود دارد.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) احداث گلخانه گیاهان زینتی (آپارتمانی) ارائه شده است.
معرفی محصول
محصولات تولیدی شامل گل‌های شاخه بریده و همچنین گیاهان زینتي گلداني مي‌باشد.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
در این بخش به معرفی کد آیسیک محصول اصلی طرح و سایر محصولات جانشین آن می‌پردازیم.
محصولات موردنظر طرح تحت زیر فصل‌های تعرفه 0603 مقررات گمرکی ایران با عنوان "گل و غنچه گل، بريده شده، براي دسته گل يا براي زينت، تازه، خشك‌كرده، سفيدكرده، رنگ‌كرده، آغشته يا آماده شده به نحو ديگر."زیر تعرفه 06031100، 06031200، 06031300، 06031400، 06031910، 06031990، 06039000 وارد و صادر می‌شوند.
شرایط ورود آنها داشتن اجازه از وزارت جهاد کشاورزی پرداخت 55% حقوق ورودی در سال 1399 (4% حقوق گمرکی و سود بازرگانی51%) می‌باشد.
واحدهای تولیدکننده محصول
میزان تولید گیاهان زینتی (آپارتمانی) تا انتهای سال 1398 برابر با 2,812,800,000 شاخه (معادل 58,190 تن)، در آمارنامه جهاد کشاورزی گزارش شده است. لازم به ذکر است هیچ گونه آماری با کدهای آیسیک ذکر شده ثبت نشده است.
همچنین با کلیک بر روی کدهای تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با آن کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06031100
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06031200
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06031300
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06031400
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06031910
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06031990
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 06039000
کاربردهای محصول
تمایل مردم دنیا نسبت به شهرنشیني و رفاه طلبي آنان از یک سو و از سوی دیگر زندگي ماشیني به دور از طبیعت زنده باعث شده است که تمایل انسان‌ها برای داشتن مدل کوچکي از فضای سبز و طبیعت برای بر طرف کردن نیازهای روحي و دور شدن از وابستگي‌های ماشیني و خستگي‌های روزانه، بالا برد و گل این موجود زیبا این مدل کوچک طبیعت است.
توجه و علاقه انسان‌ها به گل و نقش گیاهان در زندگي بشر موضوعي کاملا شناخته شده است. گل از دیر باز به عنوان نمادی برای ابراز عشق و محبت و همچنین ابزاری برای ادای احترام شناخته شده است. چنانکه در اوایل قرن بیستم، بقایای دسته‌ای از گل‌های بریده در مقبره فرعون کشف شد که متعلق به هزار سال پیش از میلاد مسیح بود.
هر بخش از اندام‌های مختلف گیاهان زیبایي خاص خود را دارد. به این جهت استفاده از گل‌های بریده به موازات توجه به انواع گیاهان آپارتماني دارای رونق فراوان است. همچنین به دلیل افزایش روزافزون شهرنشیني و خصوصا آپارتمان‌نشیني و دوری هر چه بیشتر افراد از طبیعت، میل به نگهداری از گیاهان در محیط آپارتمان افزایش بیش از پیشي یافته است.
علاوه بر تقاضای بازار داخلي برای انواع گل‌ها و گیاهان زینتي با در نظر داشتن حجم زیاد تقاضا در عرصه بین‌المللي و موقعیت جغرافیایي و اقلیمي مناسب ایران برای کشت انواع گیاهان، پرورش و صادرات انواع گل و گیاهان زینتي مي‌تواند سهم کشور را در بازار تجارت این محصولات ارتقاء بخشیده و موجب عاید شدن درآمد ارزی مناسبي برای اقتصاد کشور گردد.
البته بایستي به سرانه مصرف این گل در جامعه نیز توجه داشته باشیم که البته در حال افزایش است خوشبختانه بایستي گفت که گل با توجه به مصارف متعددی که دارد (جشن‌ها، اعیاد، مراسم مذهبي، تشریفات، آذین‌بندی و...) مي‌تواند انتخابي مناسب برای تولید، تکثیر و پرورش باشد توام با سودآوری مناسب و مطمئن.
اهمیت اجتماعي:
براساس تحقیقات به عمل آمده، افراد در هنگام هدیه گرفتن گل، رفتاری حاکي از ادب، احترام، تشکر، دوستي، صمیمیت و هیجان‌زدگي همراه با گفتاری متفاوت از خود نشان مي‌دهند. تمام این واکنش‌ها تنها در پنج ثانیه نخست گرفتن گل بروز مي‌کند که این نشان‌دهنده تأثیر عمیق گل در وجود انسان‌ها است. صرف نظر از تأکید تمامي روانشناسان به تأثیر رواني گل بر روی انسان‌ها، حضور آن در فضای مسکوني بستر بسیار مناسبي برای آرامش روح و روان ایجاد مي‌کند. لاله، نیلوفر آبي، سروناز و گل محمدی، گل‌های ملي ایران هستند.
اهمیت پزشکي:
پتانسیل تولید داروهای گیاهي در طبیعت بسیار بالاست. برای نمونه گفته مي‌شود 125000گونه گیاه دارویي در جنگل‌های استوایي جهان یافت می‌شود. ارزش اقتصادی و تجاری گیاهان دارویي فوق‌العاده زیاد است در حال حاضر، 25% از داروهای موجود، منشأ گیاهي دارند و 12% داروها نیز از منابع میکروبي ساخته شده‌اند. پتانسیل تولید داروهای گیاهي در طبیعت بسیار بالاست. گیاهان دارویي در حیطه‌های مختلف پزشکي، صنعت، کشاورزی، غذا و....کاربردهای بسیاری دارند. در حیطه پزشکي امید بسیاری از محققان برای انواع سرطان‌ها به گیاهان دارویي است.
رازهایي از هدیه دادن گل:
گل علاوه بر سمبل زیبایي، یکي از هدایایي است که نشان‌دهنده‌ی احساسات و عواطف انسان در شرایط مختلف است. هدیه دادن گل برای هدیه گیرنده احساس خوشایندی را به وجود مي‌آورد که معمولا نشانه‌ی علاقه و صمیمیت هدیه‌دهنده محسوب مي‌گردد و باعث زینت و شادابي محفل نیز مي‌شود.
کاربرد گل در کشورهای مختلف:
در اغلب کشورهای اروپایي مرسوم است کساني که به میهماني شام دعوت مي‌شوند برای تشکر از خانم میزبان چند شاخه گل به او هدیه دهند. در ژاپن هر گل معنای مختلفي دارد و در موارد مختلف مردم آن کشور از گل استفاده‌های فراوان مي‌کنند.
آنها به پرورش گل علاقه‌ی زیادی دارند و در گل‌آرایي از استادان توانمند و برجسته‌ای برخوردارند. ژاپني‌ها هر سال جشن گل برگزار مي‌کنند و اغلب عشاق آن کشور با توجه به این که هر گل معنا و مفهوم خاصي دارد احساس خود را با آن بیان مي‌کنند و بانوان آن سرزمین هم برای نشان دادن درخواست و نظرات خود از گل‌هایي که به همان معنا هستند بهره مي‌برند.
در این کشور گل داوودی نشانه‌ی طول عمر است و در مراسم بازنشستگي افراد یک دسته گل داوودی به آنها هدیه مي‌دهند و به این ترتیب برای او زندگي طولاني آرزو مي‌کنند. اهدای شکوفه‌ی گیلاس یادآور آن است که زندگي زودگذر است و نباید آن را سخت گرفت و موجب آزار و اذیت دیگران شد.
البته یوناني‌ها اولین ملتي بودند که برای گل‌های مختلف معاني مشخصي تعریف کردند و در زندگي خصوصي و اجتماعي از آن استفاده نمودند. بعد از آن رومي‌ها از این روش استقبال کردند و سایر مردم جهان کم و بیش آن را پذیرفتند.
در کشور ما هم گل‌ها کاربردهای مختلفي دارند و هر گل به عنوان نوعي نماد و نشان مشخص مورد استفاده قرار مي‌گیرد. ایراني‌ها معمولا از گل برای ابراز علاقه به جنس مخالف، جشن و میهماني‌ها، تبریک به عروس و داماد، عیادت مریض، کسي که خانه‌ی جدید خریده است یا فرزندی به دنیا آورده استفاده مي‌کنند.
گل لاله در کشور ما طرفداران زیادی دارد و در رنگ‌های مختلف پرورش مي‌یابد. جشنواره‌ی گل لاله پایان بهار هر سال با حضور اغلب طرفداران داخلي و خارجي برگزار مي‌شود و عرضه‌ی آن در سطح کشور گسترش مي‌یابد که با استقبال بي نظیر ایرانیان مواجه مي‌شود.
بازار محصول
ایران کشوری چهارفصل و برخوردار از تنوع آب‌و‌هوایي و اقلیمي است که استعداد بالقوه بسیاری برای تولید انواع گیاهان و رونق کشاورزی و باغباني دارد و بهره‌گیری از این استعداد و مزیت اقتصادی ضروری است. بخش وسیعي از خاک ایران در شمال، غرب، مرکز و جنوب غربي کشور مستعد پرورش انواع گل‌ها و گیاهان زینتي است و بازار بالقوه موثری برای این تولیدات در کشورهای حاشیه جنوبي خلیج فارس، همسایگان شمالي و حتي در بازارهای دور شرق آسیا و غرب اروپا وجود دارد.با وجود تلاش‌هایي که در این زمینه صورت گرفته، اما سرمایه‌گذاری‌ها و اقدامات انجام‌شده برای بهره‌گیری بهینه از این مزیت در راستای تولید و صادرات کافي نبوده و نیست و تلاش‌های بیشتری را مي‌طلبد. در شمال ایران (مازندران و گیلان) با آب‌و‌هوایي مطبوع، گلخانه‌های سنتي جلوهگر هستند و فصولي از سال دامن طبیعت در این خطه مملو از گیاهان و گل‌ها است.
کمتر کشوری در جهان یافت مي‌شود که مانند ایران دارای تنوع اقلیمي باشد، به طوری که در ایران هفت هزار گونه گیاهي وجود دارد که 10تا 27درصد آن انحصاری است. اذعان مسئولان و صاحب‌نظران به استعدادهای بالقوه ایران در زمینه گیاهان زینتي و دارویي، نشان مي‌دهد که در این سرزمین چه استعدادهای بالقوه‌ای در دسترس عموم مردم است که از نظرها پنهان مانده و حاضر به بهره‌گیری از آنها در راستای دستیابي به اهداف ملي خود نشده‌ایم.
مشروط بر آنکه از نظام تولید سنتي خارج شود و با احداث گلخانه‌های مدرن و بهره‌گیری از دانش و فناوری روز، آموزش دستاندرکاران تولید و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای صادرات (بهبود سیستم بسته‌بندی و حمل و نقل گل و گیاهان زینتي از مراکز تولید تا بازارهای جهاني) امکانات لازم برای حضور موفقیت‌آمیز در بازارهای بین‌المللي را فراهم سازد.
گذشته از مسایل و مشکلاتي که تولیدکنندگان گل و گیاه با آن روبه‌رو هستند، به ویژه در زمینه حمل‌ونقل، اجاره زمین، کمبود و نبود نهاده‌ها، دسترسي نداشتن به دانش و فناوری روز، نظام تولید سنتي و…، واسطه‌ها نیز بر مشکلات آنها افزوده‌اند. نبود پایانه‌های گل در مراکز تولید سبب شده که دلالها به قیمت بسیار نازلي گل‌های تولیدی را از پرورش‌دهندگان خریداری کنند.
با وجود پایانه‌های گل، مراکز واقعي خرید و فروش گل برای عرضه در بازارهای داخلي و خارجي سامان مي‌یابد و نه تنها تولیدکنندگان مورد حمایت قرار مي‌گیرند، بلکه از افزایش بي‌رویه قیمت گل توسط دلالها برای مصرف‌کنندگان جلوگیری و زمینه رونق صادرات نیز فراهم خواهد شد.
توسعه گل و گیاه علاوه بر آنکه از بعد زیباشناختي قابل توجه است، نقش قابل توجهي در توسعه اشتغال به خصوص در میان فارغ‌التحصیلان این بخش دارد. در این بخش نیز مانند بسیاری از بخش‌های دیگر بیکاری فارغ‌التحصیلان از نمود زیادی برخوردار است و به رغم بستر توسعه اشتغال، اما شاهد گسترش بیکاری هستیم. این در حالي است که در صورت استفاده از فناوری‌های روز در این بخش، اشتغال از گسترش بیشتر و پایدارتری برخوردار خواهد بود.
روش تولید
روش تولید محصولات طرح به شرح زیر می‌باشد:
1) کاشت2) تغذیه مناسب
3) کنترل و بررسی خاک یا بستر
4) برداشت
5) تیمار بعد از برداشت
6) کنترل و درمان عوارض، آفات و بیماری‌ها
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 228,314 | 815,407 |
| سرمایه در گردش | 649 | 2,318 |
| کل سرمایه گذاری | 228,963 | 817,725 |
زمین مورد نیاز برای تولید 427,000 عدد شاخه گل بریده و 24,000 گلدان گیاه آپارتمانی در سال، 7,000 مترمربع می‌باشد.
*لازم به ذکر است هر دلار معادل 280,000 ریال درنظر گرفته شده است.
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 31,743 ميليون ريال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح احداث گلخانه گیاهان زینتی (آپارتمانی) توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرج | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 182,249 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 34.48 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 2 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 137,000 | میلیون ریال |