مقدمه
با توجه به نیاز روزافزون جامعه به مواد پروتئینی حیوانی، توسعه فعالیت‌های تولیدی اقلام گوشت در کشور الزامی است. اهمیت گوشت به عنوان یک منبع ضروری در تغذیه و سلامت انسان، پایین بودن مصرف سرانه گوشت در کشور، وجود شکاف بین عرضه و تقاضا و تحولات درآمدی، بالا بودن سهم گوشت از سهم هزینه‌های خوراکی از جمله مسایلی است که ضرورت ایجاد واحدهای جدید صنعتی پرورش دام را روشن می‌سازد.
همچنین لبنیات به ویژه شیر به میزان قابل توجهی تامین‌کننده پروتئین و کلسیم مورد نیاز بدن هستند. در مورد اهمیت مصرف لبنیات بارها شنیده‌ایم که کارشناسان تغذیه می‌گویند همه افراد باید روزانه یک لیوان شیر و ۲۰۰ گرم ماست را در برنامه غذایی‌شان بگنجانند. باتوجه به همین موضوع به لزوم تولید شیر در کشور پی می‌بریم.
در ادامه خلاصه‌‌ای از مطالعات امکان‌سنجی (طرح توجیهی) ایجاد مجتمع‌ها و شهرک‌های صنعتی دام (پرواری و شیری) ارائه شده است.
معرفی محصول
گوشت گاو گوشتی است که از بدن گاو به دست می‌آید. معمولاً لذیذترین گوشت‌ها را از گاو نر به دست می‌آورند که البته اغلب، این حیوان را به منظور تولید مثل نگهداری می‌کنند.
زمانی که گاوها به دلیل بالارفتن سنشان دیگر تولید مثلشان زیاد نیست، آنها را می‌کشند و از گوشتشان استفاده می‌نمایند. گوشت گاو یکی از رایج‌ترین انواع گوشت است که اغلب کشورهای جهان در تهیه غذاهای گوشتی خود بیشتر از این نوع گوشت استفاده می‌کنند. گوشت گاو جزء جدانشدنی برخی غذاها به حساب می‌آید. مثلاً در تهیه یکی از خوراک‌های معروف دنیا به نام همبرگر اغلب از گوشت چرخ شده گاو استفاده می‌نمایند.
شیر گاو مایعی بسیار مغذی است که در بدن گاو تشکیل می‌شود و خواص و فواید زیادی دارد، این ماده غذایی برای زنده ماندن و حفظ حیات گوساله تازه متولد شده لازم است. از شیر فراورده‌های غذایی مختلفی مانند پنیر، خامه، کره و ماست تهیه می‌شود. این فراورده‌ها را محصولات لبنی می‌گویند که می‌تواند بخش مهمی از رژیم غذایی مدرن یک فرد باشد. ترکیب شیر بسیار پیچیده است و می‌توان گفت تمامی مواد مورد نیاز بدن انسان را در خود دارد.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه محصول
در این بخش به معرفی کد آیسیک محصول اصلی طرح و سایر محصولات جانشین آن می‌پردازیم.
| شرح محصول | کد آیسیک 8 رقمی | کد آیسیک 10 رقمی |
| گاو شیری (دامپروری) | _ | 0121512311 |
| گاو گوشتی (دامپروری) | _ | 0121512310 |
از آنجایی که کد تعرفه‌ای برای گاو شیری و گوشتی در نظر گرفته نشده‌است و محصولات گاو مانند شیر و گوشت گاو وارد و صادر می‌شود، کد تعرفه شیر و گوشت گاو در نظر گرفته می‌شود.
| شرح | تعرفه گمرکی | حقوق گمرکی |
| شیر و خامه شیر تا 1 درصد چربی | 04011000 | 32 |
| شیر و خامه شیر از 1 درصد تا 6 درصد چربی | 04012000 | 32 |
| شیر و خامه شیر از 6 درصد تا 13 درصد چربی | 04014000 | 15 |
| لاشه يا شقه گوساله | 02011010 | 26 |
واحدهای تولید کننده محصول
طبق آمار به دست آمده از آمارنامه‌های سالانه وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید گوشت گاو تا انتهای سال 1398، 485 هزار تن بوده است که نسبت به سال 1397 رشد 4 درصدی داشته است. میزان تولید شیر گاو نیز در سال 1398 با رشدی 4 درصدی نسبت به سال قبل، به 10323 تن رسیده است.
همچنین با کلیک بر روی کدهای تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با آن کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 04011000
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 04012000
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 04014000
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 02011010
کاربردهای محصول
گوشت و شیر يکی از مواد غذايی انسان است.گوشت منبع غنی از انواع ويتامین‌های B، ترکیبات آلی و املاح معدنی از جمله آهن، روی، سديم، کلر، منیزيم و... است و شیر شامل پروتئین‌های (کازئین، آلبومین و گلوبولین) و مواد معدنی (کلسیم و فسفر) و... تامین‌کننده نیازهای بدن انسان است. از گوشت گاو می‌توان استیک، مغز ران یا راسته جدا نمود یا قسمت‌های مختلفی از آن را چرخ کرد البته برخی از جگر سیاه، زبان، سیرابی و شیردان و دیگر قسمت‌های بدن گاو هم مصارف خوراکی می‌کنند.شیر خام در تولید فرآورده‌های لبنی از قبیل شیر پاستوريزه و هموژنیزه، ماست، خامه، کره، انواع پنیر کاربرد دارد. يکی از کاربردهای گوشت قرمز تولید فرآورده‌های گوشتی از قبیل کالباس‌های حرارت ديده، کالباس‌های خام، کالباس‌های پخته و گوشت‌های عمل‌آوری می‌باشد.
بازار محصول
بیش از 6 میلیارد نفر در سراسر جهان شیر و محصولات لبنی مصرف می‌کنند که اکثريت اين افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. با این وجود بعد از بررسی ارقام موازنه عرضه و تقاضای شیر در ایران پی می‌بریم که در سال‌های آینده با کمبود عرضه شدید در این محصول روبرو خواهیم بود که همین موضوع بر لزوم احداث واحدهای پرورش دام در کشور تاکید دارد. کشور هند بزرگترین تولیدکننده شیر در جهان است که به تنهایی ۱۶۹ میلیون تن از کل شیر جهان را تولید می‌کند. منبع شیر تولیدی در هند بیشتر از بوفالو است. ۸۰ درصد از شیر تولیدی هند در گاوداری‌های کوچک تولید می‌شود.
مصرف گوشت گاو در مناطق در حال توسعه از جمله آسیای اقیانوسیه، آمریکای لاتین و خاورمیانه و آفریقا طی چند دهه گذشته شاهد رشد مداوم بوده است. انتظار می‌رود ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی از برجسته‌ترین بازیکنان فعال در بازار گوشت گاو، پس از چین و برزیل باقی بماند. انتظار می‌رود که حجم مصرف گوشت گاو در این کشورها علی‌رغم افزایش تعداد مصرف‌کنندگان که به تدریج به سمت مصرف محصولات غیر گوشتی متمایل می‌شوند، رشد چشم‌گیری داشته باشد. در ایران نیز واردات گوشت گاو بسیار بیشتر از صادرات این محصول است که می‌توان با افزایش تولید این محصول واردات محصول را کاهش داد و نیاز کشور به گوشت گاو را از تولید داخل تامین نمود.
روش تولید
شروع کار گاوداری‌های شیری با خرید تلیسه‌های آبستن 4-7 ماهه آغاز می‌شود.پرورش گوساله‌ها
گوساله‌های 10-1 روزه
گوساله‌ها بعد از تولد به مدت 10 روز در باکس‌های انفرادی در آغوز خانه نگهداری می‌شوند و تا دو سه روز اول به آنها روزی سه وعده آغوز داده می‌شود به همراه يک سطل آب که بعد از دادن هر وعده شیر به آنها داده می‌شود و يک سطل کنسانتره که از همان ابتدای تولد در اختیار گوساله قرار دارد تا به خوردن آن عادت کند. برای شیردهی به گوساله‌های تازه متولد شده بعد از دادن آغوز از شیرهای ورم پستانی که استريل شده و بار میکروبی آن پايین آمده استفاده می‌کنند.
در آغوزخانه برای گوساله‌هايی که ضعیف هستند به همراه آب آنها يک قاشق مولتی‌ويتامین اضافه می‌کنند.
گوساله‌های 10 روزه تا 20 ماه
گوساله‌ها با توجه به جسه در 10 روزگی به باکس‌های انفرادی ديگری در گوساله‌دانی منتقل می‌شوند که در آنجا روزی دو وعده شیر به همراه آب و کنسانتره به آنها داده می‌شود. بستر گوساله‌ها در باکس‌های انفرادی گوساله‌دانی در ابتدای ورود کاه است که پس از يک ماه آن را با تشک‌های مخصوص عوض می‌کنند. گوساله‌ها بعد از 3-2 ماهگی بسته به جثه به بهاربند منتقل می‌شوند و در آنجا يک وعده شیر به همراه کنسانتره و يونجه به آنها داده می‌شود و پس از گذشت حدود يک ماه به بهاربند ديگری که در آن جنس نر از جنس ماده جداست منتقل می‌شوند.
گوساله‌های از شیر گرفته شده: 2 تا 5 ماهه
گوساله‌های از شیر گرفته شده با اندازه‌های مشابه بايد در گروه‌های کوچک قرار گیرند؛ 4 تا 6 گوساله تا ويژگی‌های مشابهی مثل جايگاه فردی تمیز و بستر خشک، تهويه خوب، دسترسی راحت به آب و خوراك و... برايشان فراهم باشد. بنابراين بايد فضای مديريتی کافی برای همه گوساله‌ها فراهم شود تا همه گوساله‌ها در يک زمان بتواند خوراك مصرف کنند. به ويژه زمانی که يک کنسانتره به مقدار محدودی تغذيه شود فرصت رقابت برای گوساله‌ها نبايد وجود داشته باشد.
پرورش تلیسه‌ها
تلیسه‌های قبل از بلوغ: 6 تا 11 ماهه
گروه‌های قبل از بلوغ ممکن است شامل 10 تا 20 راس باشند. حداکثر تفاوت‌های وزنی يک گروه نبايد بیشتر از 70 تا 90 کیلوگرم باشد. تغذيه و نرخ رشد را بايد به دقت کنترل کرد به طوريکه افزايش وزن بیش از حد در اين دوره می‌تواند توانايی تولید شیر آينده گله را آسیب بزند.
افزايش وزن ناکافی، سن بلوغ را تا تلقیح و اولین زايش را به تاخیر خواهد انداخت. کنترل ارتفاع، قد، وزن و امتیاز بدنی تلیسه در اين مرحله برای ارزيابی اعمال تغذيه‌ای کمک‌کننده است.
تلیسه‌های قابل تلقیح: 12 تا 15 ماهه
اين تلیسه‌ها بايد طوری گروه‌بندی شوند تا به راحتی فحلی و مقاصد تلقیح دست يافتنی باشد. حداکثر دامنه وزن بدن نبايد بیشتر از 130 کیلوگرم باشد.
تلیسه‌های آبستن: 16 تا 22 ماهه
در اين دوره تغذيه و نرخ رشد بايد طوری کنترل شود تا دام‌هايی با قد، وزن و امتیاز بدنی مطلوبی در زايش داشته باشیم. حداقل تاسیسات مورد نیاز و برنامه‌های تغذيه‌ای انعطاف‌پذير برای تلیسه‌های تلقیح شده بايد تامین شود.
تلیسه‌های آبستن سنگین: 22 تا 24 ماهه
چند روز قبل از زايش، تلیسه زايش‌کرده می‌تواند داخل جايگاه شیردوشی به همراه گاوهای شیرده برده شود تا تلیسه‌ها جهت شیردوشی راحت وفق داد. در صورت امکان اولین تلیسه زايمان کرده بايد در گروه خودشان پس از زايش نگهداری شود به طوری که تنش‌های وارد شده ناشی از يک گروه مسن‌تر گاو حذف شود.
پرواربندی گوساله
هدف از پرواربندی گوساله‌ها تولید گوشت قرمز است. با توجه به اينکه میانگین افزايش وزن گوساله پرواری حدود 1000 تا 1200 گرم، درصد پروتئین گوشت آن 21% (گوسفند 23%) و چربی آن کمتر از گوشت گوسفند است لذا پرواربندی گوساله اهمیت خاصی در تامین پروتئین مورد نیاز جامعه دارد.
غذا و تغذيه مهم‌ترين مسئله در پرواربندی است. زيرا وقتی حیوان حداکثر تولید را خواهد داشت که نیازهايش از لحاظ انرژی، پروتئین و ساير مواد مغذی تأمین شده باشد. می‌توان گفت در گاوداری گوشتی بیش از 60% هزينه‌های جاری مربوط به خوراك می‌باشد. بنابراين هرقدر گوساله‌ها دارای تغذيه بهتری بوده و سالم‌تر باشند حرفه پرواربندی دارای سودآوری بیشتری خواهد بود.
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 442,642 | 1,580,864 |
| سرمایه در گردش | 5,164 | 18,443 |
| کل سرمایه گذاری | 447,806 | 1,599,307 |
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 107,586 ميليون ريال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح ایجاد مجتمع‌ها و شهرک‌های صنعتی دام (پرواری و شیری) توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرح | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 182,756.06 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 27.77 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 4 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 266,000 | میلیون ریال |