مقدمه
آب‌های جنوبی ایران دارای ذخایر غنی ماهیان زینتی است، به طوری که سواحل جزیره کیش به عنوان یک آکواریوم طبیعی نامیده می‌شود. همچنینن، سواحل دیگر در جنوب کشورمان زیستگاه گونه‌های مختلف ماهیان زینتی آب شور می‌باشد که در طی چند سال اخیر نمایشگاه‌های متعددی از ماهیان زینتی آب شور سواحل جنوبی کشور بر پا و همچنین زمینه صید و عرضه آن در سطح کشور فراهم گردیده که این امر نیازمند ساماندهی و نظارت محیط زیست برای جلوگیری از کاهش نسل گونه‌های موجود نگردد. لازم به تذکر است که در طی دو سال گذشته با تلاش فردی علاقمند در کشور گونه آب شور لوچ دلقک نیز تکثیر انبوه و نیاز کشور را و حتی زمینه صادرات آب را فراهم نموده است و کشور ایران را نیز در ردیف کشورهای تکثیرکننده ماهیان آب شور قرار داده است.
اصولاً 25درصد کل ماهی‌های جهان در صخره‌های مرجانی زندگی می‌کنند و جزیره کیش نیز از صخره‌های مرجانی تشکیل شده است. برای ماهی‌های زینتی سواحل جزیره کیش و دیگر سواحل مانند خارک، سیری مناطقی از هرمزگان، بوشهر و گناوه ماوای بسیار خوبی است. صخره‌های مرجانی، اسفنج و انواع و اقسام ماهی‌های زینتی به خاطر وجود صخره‌های مرجانی است که در صورت برنامه‌ریزی اصولی و نظارت ارگان‌های زیربط هر ماهی حداقل 30تا 60دلار قابل صادرات می‌باشد. در شمال کشور نیز می‌توان تکثیر و پرورش انواع و اقسام ماهیان زینتی آب شیرین را انجام داد، چرا که بیش از 85درصد گونه‌های پرورشی و تکثیری ماهیان زینتی در آب‌های شیرین انجام می‌شود.در حال حاضر حدود 80 درصد ماهیان آکواریومی مورد نیاز از خارج از کشور تامین می‌شود و این می‌طلبد که برای رفع این معضل و قطع وابستگی، ایجاد کارگاه‌های داخلی را توسعه داد. همچنین وجود بازارهایی که در اطراف کشور ما می‌باشد به مانند کشور عراق و کشورهای آسیای میانه نیاز به توسعه این مراکز را دو چندان می‌کند. برای تحقق این منظور می‌بایست بسترهای مناسب را از قبیل ترویج فرهنگ آکواریوم‌داری و مزایای نگهداری ماهیان زینتی و همچنین معرفی این صنعت به عنوان یک حرفه اشتغال‌زاو سودآور آماده‌سازی نمود. لازمه این کار آموزش می‌باشد. استفاده از مدرسین مجرب و با دانش کافی، موجب ایجاد انگیزه علاقمندان می‌شود. همچنین در جهت ترویج این حرفه استفاده از رسانه‌های عمومی، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های ماهیان زینتی، ایجاد پایلوت و کارگاه‌های کوچک در هنرستان‌های کشاورزی و حتی دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها بسیار مثمر‌الثمر خواهد بود. ضمناً با توجه به مسئله بیکاری در جامعه، ایجاد اشتغال از طریق بنگاه‌های کوچک زود بازده از اهداف اصلی نظام جمهوری اسلامی بوده و می‌باشد. احداث کارگاه‌های تکثیر و پرورش ماهیان زینتی و لو به صورت خانگی در قالب کارگاه‌های زودبازده بسیار شایان اهمیت می‌باشد. به طوری که با توجه و مساعدت در این بخش، خانوارهای شهری و خانوارهای روستایی و به خصوص جوانان که آینده‌سازان این مرز و بوم هستند، با روی‌آوری به این حرفه موجب اشتغال و درآمدزایی خود می‌شوند.
معرفی محصول
محصولات تولیدی این طرح انواع ماهیان زینتی می‌باشد.
معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول
در این بخش به معرفی کد آیسیک محصول اصلی طرح و سایر محصولات جانشین آن می‌پردازیم.
محصولات تولیدی این طرح انواع ماهیان زینتی می‌باشد محصولات موردنظر طرح تحت زیر فصل‌های تعرفه 0301 مقررات گمرکی ایران با عنوان "ماهي‌هاي زنده. "زیر تعرفه 03011100، 03011900، وارد و صادر می‌شوند.
شرایط ورود آنها داشتن اجازه از وزارت بازرگانی و وزارت جهاد کشاورزی پرداخت 15% حقوق ورودی در سال 1399 (4% حقوق گمرکی و سود بازرگانی11%) می‌باشد.
واحدهای تولیدکننده محصول
میزان تولید ماهیان زینتی (آکواریومی) تا انتهای سال 1398 برابر با 267,000 هزار قطعه (معادل 401 تن)، در آمارنامه جهاد کشاورزی گزارش شده است. لازم به ذکر است هیچ گونه آماری با کدهای آیسیک ذکر شده ثبت نشده است.
همچنین با کلیک بر روی کدهای تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با آن کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 03011100
* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 03011900
کاربردهای محصول
استقبال روز افزون مردم از ماهیان زینتی موجب شده که این صنعت از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار شود. از دلایلی که می‌توان برای این علاقمندی عنوان نمود به شرح ذیل می‌باشد.
- نیاز به فضای کم
-نیاز به آب کم
-نیاز به سرمایه‌گذاری اندک و ایجاد اشتغال
-برگشت سریع سرمایه
-درآمدزایی و سود قابل ملاحظه
-ایجاد احساس آرامش و نشاط در مردم به طوری که این حس که قسمتی از طبیعت در منزل آورده شده؛ لطافت و آرامش خاصی را در انسان ایجاد می‌نماید.
بازار محصول
برای احداث یک مرکز تکثیر و تولید ماهیان تزیینی نیازی به موافقت محیط زیست، منابع طبیعی و شهرداری نیست و این کار در تمام نقاط شهری با مکان‌های مسقف و بی استفاده مانند زیر زمین‌ها قابل اجرا است و با حداقل سرمایه‌گذاری در منزل نیز می‌توان این کار را آغاز کرد.
علاوه بر اشتغال‌زایی دائم، تولید ماهیان زینتی باعث ایجاد اشتغال به طور غیر مستقیم در زمینه حمل‌و‌نقل و عرضه این‌گونه تولیدات در فروشگاه‌های عرضه و همچنین ساخت لوازم و تجهیزات آبزیان زینتی می‌شود.
توسعه فعالیت‌های تولید و تکثیر ماهیان زینتی چشم‌اندازهای روشنی علاوه بر تولید انواع ماهیان زینتی دارد که از آن جمله به تولید گیاهان زینتی به منظور تزیین آکوریوم‌ها و نیز تولید برخی از گیاهان خوراکی و دارویی در محیط‌های آکواریومی و در کنار ماهیان نام برد.
با توجه به آنچه که در بخش تحلیل عرضه و تقاضا و بازار ماهیان زینتی بیان شد مشخص می‌گردد که برای جبران تقاضای موجود و آینده ماهیان زینتی نیازمند اجرا و بهره‌برداری طرح‌های تکثیر این‌گونه ماهیان هستیم که می‌تواند با افزایش اشتغال‌زایی به عنوان گامی در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی باشد.
روش تولید
دومین عامل محدودکننده، رابطه طولی ماهیان است که ماهیانی که در آکواریوم نگهداری می‌شوند نباید تفاوت چندانی در سایز داشته باشند. سومین عامل محدودکننده، خصوصیات رفتاری ماهیان است یعنی اینکه ممکن است صلح جو و اجتماعی یا پرخاشگر و تهاجمی باشند.
پس از انتخاب نوع و تعداد ماهی‌های موردنظر جهت رهاسازی در آکواریوم دقت کنید که پلاستیک محتوی ماهی را یک‌دفعه داخل آب تخلیه نکنید. چون با تخلیه ناگهانی ماهیان فرصت لازم را برای تعدیل دمایی با آب ندارند و استرس، تلفات را ایجاد خواهد کرد. برای هم دماسازی پلاستیک محتوی ماهی را به مدت حداقل 15دقیقه مستقیما داخل آب بگذارید تا دمای دو محیط یکسان شود. از آنجاکه آب محتوی ماهی احتمال وجود عوامل بیماری‌زا را دارد بهتر است آب پلاستیک را داخل آکواریوم نریزید. پس از هم دماسازی درب پلاستیک را باز کرده و به آرامی با تور دستی ماهیان را در آکواریوم رهاسازی نمایید.
اگر بخواهید ماهی جدیدی را به آکواریوم حاوی ماهی اضافه کنید حتما از آکواریوم قرنطینه استفاده نمایید و ماهی جدید را به مدت یک هفته داخل آن در شرایط برابر با آکواریوم اصلی نگهداری کنید اگر مشکلی از لحاظ بروز بیماری در ماهی‌ها مشاهده نکردید، ماهیان جدید را به محل اصلی منتقل کنید. اهمیت این عمل از آنجاست که از همه‌گیری بیماری احتمالی که در مرحله نهفته باشد جلوگیری خواهد نمود.
عوامل عمده موثر در رشد ماهی را می‌توان به شرح زیر بیان نمود.
تغذیه: شامل نوع غذا، میزان غذا و اندازه غذا
درجه حرارت: چون ماهی خونسرد است انرژی زیادی صرف تبادل حرارتی نمی‌کند بنابراین باید شرایط بهینه دمایی فراهم باشد.
شرایط محیطی: شرایط محیطی نامناسب باعث کاهش رشد و بیماری و در نهایت تلفات ماهی خواهد شد.
سرمایه گذاری طرح
| شرح | هزینه موردنیاز (میلیون ریال) | معادل دلاری |
| سرمایه ثابت | 51,766 | 184,879 |
| سرمایه در گردش | 4,948 | 17,671 |
| کل سرمایه گذاری | 56,714 | 202,550 |
زمین مورد نیاز برای تولید 200,00 جفت ماهی زینتی در سال، 500 مترمربع می‌باشد.
*لازم به ذکر است هر دلار معادل 280,000 ریال درنظر گرفته شده است.
هزینه‌های تولید طرح
هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 84,529 ميليون ريال می‌باشد.
شاخص اقتصادی طرح
شاخص‌های اقتصادی طرح پرورش ماهیان زینتی (آکواریومی) توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده‌اند و به شرح زیر است.
| شرج | مقدار | واحد |
| ارزش فعلی خالص (NPV) | 131,196 | میلیون ریال |
| نرخ بازده داخلی (IRR) | 68.97 | درصد |
| دوره بازگشت سرمایه (PBP) | 2 | سال |
| تسهیلات پیشنهادی | 31,000 | میلیون ریال |
