دوره بازگشت سرمایه (Payback period) چیست و روش محاسبه آن چگونه است؟

دوره بازگشت سرمایه (pbp) چیست:

مدت زمانی که طول می کشد تا خالص جریانات نقدی تجمعی پروژه صفر شود. بعبارتی مدت زمانی است که طول می کشد تا سرمایه گذاری اولیه در پروژه با عایدات آن برابر شود.  به بیان ساده تر مدت زمانی است که هزینه های پروژه به سرمایه گذاران برگردد.

کاربرد و مزایای دوره بازگشت سرمایه:

دوره بازگشت سرمایه یکی از روش‌های استاندارد ارزیابی طرح‌های اقتصادی است که به دلیل آسان بودن محاسبه آن توسط بیشتر تحلیل گران مالی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش معیار ارزیابی طرح، کوتاهی و بلندی زمان بازگشت سرمایه است. طرح‌های با دوره بازگشت سرمایه کوتاه‌تر جذابیت بیشتری نسبت به طرح‌هایی با دوره بازگشت بلندتر دارند. این روش بخصوص در هنگام مقایسه دو یا چند طرح با یکدیگر کاربرد دارد.

نقاط ضعف شاخص دوره بازگشت سرمایه:

در محاسبه شاخص PBP ارزش زمانی پول در نظر گرفته نمی شود و جریانات نقدی با فرض دارا بودن ارزش یکسان در سال های مختلف، بایکدیگر جمع می شوند. از آنجاییکه در نظر گرفتن ارزش زمانی پول بر دقت و صحت محاسبات می افزاید، جهت رفع این مشکل، به جای شاخص PBP شاخص دوره بازگشت سرمایه متحرک (DPBP) که مخفف Dynamic Payback Period است تعریف شده که در آن جریانات نقدی پس از تنزیل شدن بایکدیگر جمع می شوند.

مثالهایی از روش محاسبه دوره بازگشت سرمایه:

مثال الف:

 در مثال الف:

سطر اول(A_n): سال اول تا سوم فاز ساخت پروژه بوده و جریان نقدی ورودی (درآمد یا سایر عایدی ها ندارد. سال چهارم شروع بهره برداری از پروژه بوده و عواید پروژه در جریان نقدی ورودی لحاظ شده است.

سطر دوم (B_n): جریانات نقدی خروجی،سال اول تا سوم هزینه های سرمایه گذاری پروژه در فاز ساخت و از سال چهارم هزینه های تولید،سرمایه گذاری مجدد و سایر هزینه های پروژه لحاظ شده است.

سطر سوم (Cn): برابر جریانات نقدی ورودی منهای جریانات نقدی خروجی در همان سال است. A_n-B_n

سطر چهارم (ΣC_n): حاصل جمع جبری Cn تا همان سال است. در مثال الف برای سال دوم جمع -80 و -110 که برابر -190 می باشد.

زمانی که سطر چهارم یعنی خالص جریانات نقدی تجمعی صفر شود، درواقع کل جریانات نقدی خروجی دوره های قبلی و کل جریانات نقدی ورودی دوره های قبلی پروژه در زمان مورد نظر برابر شده است. به زبان ساده عواید حاصل از پروژه توانسته هزینه های پروژه را جبران نماید.

در پروژه الف، سال ششم  ΣC_n برابر صفر شده است. بنابر این دوره بازگشت پروژه از آغاز سرمایه گذاری 6 سال و از آغاز دوره بهره برداری از طرح 3 سال می باشد.

مثال ب: 

همانگونه که ملاحظه می شود ارزش زمانی پول در این روش محاسبه در نظر گرفته نمی شود و از این حیث در مقایسه طرح ها شاخص دوره بازگشت سرمایه معیار دقیقی نخواهد بود. برای درک بهتر این موضوع پروژه الف و پروژه ب را که جمع عددی سرمایه گذاری و عایدات آنها برابر در نظر گرفته شده است (جمع Bn  سال اول تا سوم در هر دوپروژه یکسان و برابر 275 است) را مقایسه نمایید. 

در پروژه ب بیشتر سرمایه گذاری در سال اول انجام می شود و با در نظر گرفتن ارزش زمانی پول ارزش سرمایه گذاری در پروژه الف و ب متفاوت خواهد بود. 

روش محاسبه مقدار اعشاری دوره بازگشت سرمایه 

مثال ج:

همانگونه که ملاحظه می شود جریانات نقدی تجمعی در سال ششم از شروع پروژه مثبت شده است، بنابر این مدت بازگشت سرمایه در این پروژه کمتر از شش سال است. برای محاسبه دقیقتر اولین عدد مثبت خالص جریانات نقدی تجمعی که در این پروژه در سال ششم و برابر 70 است را بر عدد خالص جریانات نقدی همان سال که برابر 125 است تقسیم و از عدد یک کم می کنیم تا مقدار اعشاری آن بدست آید.  

بر این اساس مقدار اعشاری برابر 0.44 است و با عدد سال قبلی جمع شده تا دوره بازگشت سرمایه برآورد شود.

 PBP= ۵+(۱-۷۰/۱۲۵)=۵,۴۴  دوره بازگشت سرمایه از شروع ساخت

PBP= ۲+(۱-۷۰/۱۲۵)=۲,۴۴ دوره بازگشت سرمایه از شروع بهره برداری