1- اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات هستند:
- هر شخص ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌نماید.
- هر شخص ایرانی مقیم خارج یا هر شخص خارجی نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌نماید.
- هر شخص خارجی نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات یا کمک‌های فنی و یا واگذاری فیلم‌هلی سینمایی از ایران تحصیل می‌کند.
- کلیه مالکین نسبت به اموال خود واقع در ایران.
2- اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات نیستند:
- وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی
- دستگاههایی که بودجه آنها به وسیله دولت تامین می‌شود.
- شهرداری‌ها
- نهادهای انقلابی دارای مجوز از رهبری
نکته حائز اهمیت، شرکتهای دولتی به مانند شرکتهای غیر دولتی مشمول مالیات هستند.
مالیات‌ها بر اساس شیوه دریافت آنها به دو دسته مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند که هرکدام دارای انواع گوناگونی هستند
بند اول- مالیات مستقیم: مالیات‌های هستند که به صورت مستقیم از درآمد یا دارایی اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت می‌شود و شامل انواع زیر می‌باشد:
الف- مالیات بر دارایی:
- مالیات بر ارث
- مالیات حق تمبر
ب- مالیات بر درآمد:
- مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بر درآمد مشاغل
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی: مالیاتی است که از جمع درآمد شرکت‌ها و همچنین درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود دریافت می‌گردد.
- مالیات بر درآمد اتفاقی: مالیاتی است که از درامد نقدی و یا غیر نقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلا عوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر تحصیل می‌نماید دریافت می‌شود
بند دوم- مالیات‌های غیرمستقیم: مالیات‌های که پرداخت کننده آن مشخص و معین نبوده و به طور غیر مستقیم بر قیمت کالاها و خدمات اضافه شده و بر مصرف کننده نهایی تحمیل می‌شود وشامل موارد زیز می‌باشد:
الف- مالیات بر واردات:
- مالیات بر حقوق گمرکی
- مالیات بر سود بازرگانی
- مالیات بر حق ثبت سفارش کالا
- مالیات بر واردات اتومبیل
- مالیات بر حق ثبت
ب- مالیات بر مصرف و فروش:
- مالیات بر فروش، شامل فروش فرآورده‌های نفتی، الکل طبی و بهداشتی، سیگار و خودرو
- مالیات بر مصرف، شامل مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر سرمایه شرکت
از مهمترین مصادیق مالیات بر دارایی در کسب و کار، مالیات بر سرمایه شرکتهای تجاری است؛ تمام شرکتهای تجاری ( به استثنای شرکتهای تعاونی) مکلف هستند حداکثر دوماه از تاریخ ثبت شرکت، نیم در هزار سرمایه ثبت شده را به اداره دارایی پرداخت کنند در غیر این صورت علاوه بر اصل مالیات متعلقه، باید دو برابر آن را به عنوان جریمه بپردازند؛ همین حکم در صورت افزایش سرمایه شرکت، نسبت به سرمایه افزایش یافته جاری است و شرکت موظف است حداکثر ظرف دوماه از تاریخ افزایش سرمایه، مالیات متعلقه را بپردازد؛ به سرمایه موسسات غیر تجاری، مالیات بر سرمایه تعلق نمی‌گیرد.
نرخ مالیات بر اشخاص حقوقی
نرخ مالیات اشخاص حقوقی25% است؛ موسسات غیرتجاری انتفاعی مثل موسسات حقوقی یا حسابرسی هم مانند شرکتهای تجاری مشمول نرخ 25% است بنابراین از حیث مالیات، طبق قانون، تفاوتی بین شرکت با مسئولیت محدود با سهامی خاص و یا موسسه غیرتجاری انتفاعی وجود ندارد.
مالیات بر اجاره
درآمد اجاره براساس قرارداد اجاره محاسبه می‌شود خواه اجاره رسمی باشد یا عادی؛
اگر مستاجر شخص حقوقی باشد، مبلغ پرداختی توسط مستاجر که در قرارداد آمده است ملاک محاسبه مالیات خواهد بود ولو اینکه مبلغ آن کمتر از80درصد ارقام مندرج در جدول سازمان امور مالیاتی باشد؛گفتنی است صرف مبلغ تعیین شده در قرارداد کافی نیست بلکه مال الاجاره پرداختی ملاک است؛ پرداخت مالیات مال الاجاره بر عهده ( مالک) موجر است؛ با وجود این، اگر مستاجر شخص حقوقی باشد مستاجر مکلف است مالیات بر اجاره را از مال الاجاره‌هایی که پرداخت می‌کند کسر و تا پایان ماه بعد به اداره امور مالیاتی محل وقوع ملک پرداخت و رسید آن را به موجر تسلیم نماید در غیر این صورت مستاجر با مالک در قبال سازمان، جهت پرداخت مالیات متعلقه و جرایم آن مسئولیت تضامنی خواهد داشت. البته در صورتی که واگذاری ملک در عقد اجاره به صورت رهن کامل باشد، به عنوان مثال 100میلیون به عنوان قرض الحسنه مستاجر به موجر پرداخت کند مستاجر تکلیفی به پرداخت مالیات بر اجاره ندارد زیرا مالیات تکلیفی که بر عهده مستاجر است، صرفاََ شامل مال الاجاره می‌گردد اما در هر صورت حتی اگر واگذاری ملک به صورت رهن کامل باشد شمول مالیات بر اجاره است و مالک باید اظهارنامه آن را تا پایان تیرماه سال بعد به اداره دارایی ارسال و مالیات آن را پرداخت کند.
مسئولیت مدیران در قبال مالیات شرکت:
مدیران شرکت تنها در صورتی در برابر مالیات شرکت مسئول هستند که دو شرط همزمان جمع باشند: شرط اول اینکه باید صاحب امضای مجاز باشند؛ بنابراین صرف عضویت در هیأت مدیره کافی نیست. شرط دوم: مالیات باید در زمانی که مدیر صاحب امضاء بوده است قطعی شده باشد؛
مهلت تسلیم اظهارنامه اشخاص حقوقی:
مهلت تسلیم اظهارنامه اشخاص حقوقی حداکثر 4 ماه پس از پایان سال مالی آنها می‌باشد.
ممنوع الخروجی مدیران شرکت:
سازمان امور مالیاتی می‌تواند بدهکاران مالیاتی را تحت شرایط زیر از کشور ممنوع الخروج نماید
- اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره برداری از مراجع قانونی ذی ربط که میزان بدهی قطعی آنها بیشتر از بیست درصد سرمایه ثبت شده و یا مبلغ 5میلیارد ریال است؛
- سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی که میزان بدهی قطعی آنها بیشتر از ده درصد سرمایه ثبت شده و یا مبلغ دو میلیارد ریال است؛
- سایر اشخاص حقیقی که میزان بدهی قطعی آنها بیشتر از صد میلیون ریال است.
منظور از ممنوع الخروجی اشخاص حقوقی، مدیر یا مدیران مسئول اشخاص حقوقی خصوصی بابت بدهی قطعی مالیاتی شخص حقوقی می‌باشد و نیز مربوط به دوران مدیریت آنان بوده باشد.
چه اشخاصی معافم از مالیت هستند؟
1- درآمد حاصل از تعلیم و تربیت مدارس، آموزشگاه فنی و حرفه‌ای و مراکز آموزش عالی آزاد دارای مجوز
2- درآمد باشگاه‌ها و موسسات ورزشی دارای مجوز از وزارت ورزش حاصل از فعالیت‌های منحصراََ ورزشی
3- سود سهام که به سهامدار پرداخت می‌شود و همچنینی سود سپرده‌های بانکی
4- درآمد ابرازی ناشی از فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیر دولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی که از طرف وزارتخانه‌های ذیربط برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر و یا قرارداد استخراج و فروش منعقد می‌شود.
5- درآمد‌های خدماتی بیمارستان‌ها، هتلها و مراکز اقامتی گردشگری که از طرف وزارتخانه‌های ذیربط برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر شده است.
6- اشخاص فعال در مناطق آزاد، از مالیات مستقیم( اعم از عملکرد، حق تمبر و نقل و انتقال) معاف هستند؛ گفتنی است صرف ثبت شرکت در منطقه آزاد موجب بهره‌مندی از معاف مالیاتی نیست بلکه درآمد حاصل از فعالیت در منطقه آزاد موجب معافیت می‌گردد.
6- پارک‌های علم و فناوری در خصوص معافیت مالیاتی و قوانین کار در حکم، منطقه آزاد هستند؛ البته برای استفاده از معافیت لازم است که کارگاه شرکت در پارک مستقر باشد و صرف وجود دفتر، در جایی که کارگاه خارج از پارک است موجب معافیت نمی‌گردد.
7- شرکتهای دانش بنیان، صرفاََ در خصوص درآمد ناشی از محصول دانش بنیان به مدت پانزده سال معاف هستند مگر اینکه در پارک علم و فناوری مستقر باشند که درآمد حاصل در پارک کلاََ 15 سال معاف است.
