ایده سرمایه گذاری: پرورش جلبک اسپیرولینا

مقدمه 

جلبک‌ها به موجوداتی گفته می‌شوند که در داخل یا در اطراف آب زندگی می‌کنند و جزو ساده‌ترین علف‌های دریایی شمرده می‌شوند اما در برخی از گونه‌های نادر آن‌ها ساختار پیچیده‌ای وجود دارد و نمی‌توان گفت همه نمونه‌ها ساده هستند زیرا جلبک‌ها بیش از ۳۰٬۰۰۰ هزار نمونه دارند. یکی از خصوصیات خوب جلبک‌ها این است که هم در خشکی و هم در آب قابل رشد می‌باشند.

اسپیرولینا جلبک سبز- آبی میکروسکوپی، مقوی ترین غذای سبز شناخته شده در جهان است. این گیاه به صورت معلق در آب رشد می کند به همین دلیل نیاز به ساختن دیواره سلولی که این دیواره به میزان زیادی دسترسی به مواد مغذی داخل سلول را محدود می کند، ندارد. این گیاه با بیش از ۶۰ درصد پروتئین حاوی بیشترین و قابل جذب ترین پروتئین گیاهی است. آمینو اسیدهای موجود در اسپیرولینا مشابه تخم مرغ بوده و کیفیت آن بوسیله سازمان غذا و کشاورزی آمریکا تأیید شده است. این گیاه منبع مواد مغذی است که در سایر غذاهای سبز یافت نمی شود. لینولئیک اسید، ویتامین و سولفولیپیدها از جمله موادی هستند که در این گیاه وجود دارند. علاوه بر این اسپیرولینا منبع خوبی از بتاکارتن، کاروتنوئیدها، ویتامین ها و عناصر کمیاب است. اسپیرولینا حاوی میزان قابل ملاحظه ای کلروفیل، کارتنوئیدها، دیگر پیگمان های گیاهی و رنگدانه ها است که در گیاهان سبز یافت می شوند . میزان چربی و کربوهیدرات این گیاه کم و کلسترول ندارد. از این رو برای استفاده از آن در افرادی که رژیم لاغری می گیرند به دلیل مواد مغذی بالا و کربوهیدرات و چربی کم بسیار مناسب است.

معرفی محصول 

جلبک اسپیرولینا سیانوباکتر فتوسنتز کننده ای است که در بسیاری از کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری و مناطق معتدله به منظور تغذیه انسان و حیوانات بصورت تجاری کشت داده شده است. این محصول تجاری بدلیل مواد مغذی با ارزش، به عنوان منبعی غنی از پروتئین و ویتامین هاست که در صنعت داروسازی، مواد غذایی و شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد.

امروزه تولید تجاری اسپیرولینا در مکزیک، تایوان، تایلند، کالیفرنیا، هند، ایتالیا، ژاپن بخوبی انجام می شود و محصول خشک شده آن مورد استفاده های فراوانی دارند. تولید جلبک اسپیرولینا در مقیاس بزرگ در سیستم های باز، سیستم های لوله ای بسته و فتوبیوراکتورهای استوانه ای انجام می شود.

جلبک ها گروه متنوع و ساده شبه گیاهی هستند که برای ذخیره انرژی فتوسنتز می کنند. هر چند در تقسیم بندی سنتی به عنوان گیاهان دسته بندی شده بودند ولی آنها حد واسط باکتری ها و یوکاریوت ها هستند.

جلبک ها از تک سلولی تا چند سلولی با ساختار نسبتا پیچیده (علف های دریایی) دیده می شوند. همه آنها فاقد برگ، ریشه، گل و سایر اندام های ساختمانی گیاهان عالی تر هستند.

گونه های جلبک های تجاری 

 گونه های کلرلا، اسپیرولینا و دونالیلا از جلبک های تجاری هستند که به وفور تولید می شوند زیرا برای رشد نیازبه محیط خاصی ندارند و می توانند در هوای باز بدون حضور آلاینده ها یا سایر جلبک ها و آغازیان کشت داده شوند.

کلرلا بخوبی در محیط کشت غنی از مواد شیمیایی رشد می کند، دونالیلا در شوری بسیار بالا رشد می کند و اسپیرولینا برای رشد نیاز به محیط با pH بیش از 8 و شور دارد. هرچند در آب شیرین هم رشد می کند. جلبک اسپیرولینا می تواند در فاضلاب رشد کرده و با چرخه مواد مغذی تولید پروتئین بکند و آلاینده های معدنی و مواد زائد را حذف کند.

فاکتورهای دیگری که برای پرورش مورد نیاز است شامل شرایط زیستی، هزینه زمین، کارگر، انرژی آب، مواد مغذی، دما و انواع محصول نهایی است. جلبک ها در مقیاس های مختلفی پرورش می یابند که بسته به ویژگی های اساسی آنها از جمله نیاز به نور، دما توانایی حفظ کشت تک گونه ای را دارد.

ترکیب شیمیایی جلبک اسپیرولینا نشان می دهد که می توان از این سیانوباکتر به عنوان غذای مناسب برای انسان و دام استفاده نمود حدود 50 تا 70 درصد از وزن خشک آن را پروتئین تشکیل می دهد البته میزان پروتئین بستگی به شرایط کشت و پرورش و نوع آن دارد.

اکولوژی و زیستگاه جلبک اسپیرولینا 

جلبک اسپیرولینا در همه جا از جمله خاک های مرطوب، آب شور، لب شور، شیرین و … یافت می شود. استخرهای آب شیرین و دریاچه هایی که قلیایی تر هستند و دارای پی اچ 8 تا 11 می باشند مناسب تر از دریاچه های با pH معمولی هستند.

توانایی اسپیرولینا برای رشد در محیط های قلیایی و گرم بسیار زیاد است به همین دلیل موجودات آلوده کننده نمی توانند در این محیط رشد کنند. برخلاف اجتماعات میکروبی، یکی از تمیزترین میکروارگانیسم ها و از غذاهای استریل طبیعی است. همچنین در آب های با دمای بالا هم رشد می کنند.

گونه هایی که خاص مناطق بیابانی هستند وقتی استخرها بدلیل تابش شدید آفتاب دچار تبخیر می شوند آب خود را از دست داده و در دمای 70 درجه سانتیگراد به مرحله خفتگی روی صخره ها می رسند. در شرایط خفتگی، جلبک سبز آبی بطور طبیعی به رنگ سفید یخ زده در آمده و طعم آن شیرین می شود.

بدلیل توانایی سازگاری بالای اسپیرولینا ارزش مواد مغذی آن در شرایط سخت هم حفظ می شود. مقایسه چند دریاچه از نظر فلور جلبکی نشان داده که در pH، شوری و قلیایت بالا، جلبک اسپیرولینا گونه غالب است.

مواد مغذی اسپیرولینا 

کاربرد جلبک اسپیرولینا 

از جمله کاربردهای جلبک در صنایع مواد غذایی و شیرینی سازی به عنوان تولید کنسروهای ضد یبوست، کیک، ماکارانی، ماست و شیر، تصفیه آب، تامین علوفه و مکمل غذایی دام، در کشاورزی به عنوان کود، چرم سازی و نساجی و پزشکی برای ساخت پروتز دندان و….. را می توان نام برد. در ادامه به معرفی برخی از کاربردهای جلبک پرداخته شده است.

جلبک خوراکی

استفاده از جلبک برای مصرف خوراکی انسان بسیار مفید است و افراد زیادی مثل بدن‌سازها و قهرمان‌های ورزشی از آن برای تقویت و رشد بدن خود استفاده می‌کنند.

مبارزه با سرطان، آنتی اکسیدان قوی، ضد پیری، بالا بردن سیستم ایمنی بدن، دفع سموم بدن از فلزات سنگین و آلاینده ها و اشعه های مضر، محافظت از اثرات تابش نور خورشید، مبارزه با کم خونی، کلسترول بالا را کاهش می دهد، محافظت و تقویت تمام اندام های حیاتی، رفع خستگی عضلات و بالا بردن سطح انرژی بدن ورزشکاران، بازیابی انرژی و نشاط، کاهش احساس خستگی، افزایش توده عضلانی، کاهش گرفتگی های عضلانی، فراهم کردن اکسیژن بدن و عضلات، ایجاد تعادل سیستم عصبی، کاهش استرس و اضطراب و عصبانیت، رفع افسردگی و بی خوابی، کاهش مشکلات حافظه، کاهش مشکلات افراد مسن، کاهش فشار خون بالا، محافظت از پوست، محافظت از چشم، تقویت ناخن، تقویت مو، ترمیم زخم ها (مثل زخم معده)، تنظیم دیابت و قند خون، تنظیم اشتها، پاک کردن فلور روده، کاهش احساس گرسنگی به ویژه در زمان رژیم غذایی، تحریک و ایجاد باکتری های مفید برای هضم غذا، رفع برخی از مشکلات روده.

مکمل غذایی جلبک در شیلات و طیور 

استفاده از آرد جلبک در غذای طیور و آبزیان اولین بار در سال ۱۹۶۰ در کشور نروژ ساخته شد، این آرد از جلبک قهوه‌ای که در دریا وجود داشت استفاده‌شد که به‌عنوان مکمل غذایی نیز شناخته شد.

در کشور ما نیز در چند سال اخیر با استفاده از این مکمل‌ها در شمال کشور برای سرعت بخشیدن به رشد پرورش ماهی استفاده شد که به‌موجب این شد محصول تولیدی در زمان کمتری به نتیجه برسد و از هزینه‌های خوراک نیز کاسته شود و همچنین این امر سبب شد تا سوددهی ماهی چندین برابر افزایش پیدا کند.

این مکمل‌ها حتی در مرغداری‌ها نیز برای سرعت رشد استفاده شد و برای موارد تغذیه‌ای نیز مناسب می‌باشد و راندمان تولید تخم را افزایش می‌دهد.

استفاده از جلبک به‌عنوان علوفه و مکمل گیاهی دام 

همان‌طور که گفته شد مکمل غذایی و گیاهی جلبک بسیار مفید است و در صنعت دام، طیور و آبزیان بسیار کاربرد دارد. استفاده از جلبک‌ اسپیرولینا برای پرورش گاو و گوسفند بسیار مفید است و استفاده از آن در دامداری‌ها باعث افزایش شیر، چربی و کره می‌شود.

استفاده از جلبک اسپیرولینا به‌عنوان کود در کشاورزی 

استفاده از کودهای جلبک در کشاورزی در کشورهای غربی انچنان تحولی به وجود آورده است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، امیدواریم در سال‌های آینده نیز شاهد افزایش تولید جلبک در کشور باشیم.

برنامه‌های آینده سازمان شیلات

سازمان شیلات کشور با توجه به مصرف و تأمین نیازهای پروتئینی کشور و استفاده‌ بهینه از آب‌های لبه شور و بی‌استفاده در کشور قصد دارد تا با بهره‌برداری از سواحل و دریاچه‌ها بتواند پرورش جلبک اسپیرولینا را با همکاری و مشارکت مردمی سرمایه‌گذاری کرده و در بخش خصوصی نیز زمینه را برای ایجاد اشتغال فراهم کند تا هم نیاز پروتئینی کشور تأمین شود و هم امکان تولیدات را در سطح بین‌المللی و صادرات به کشورهای دیگر فراهم کند. امید است با انجام این طرح اشتغال‌زایی، پرورش جلبک در کشور گسترش پیدا کند و اقتصاد کشور به‌وسیله صادرات به دیگر کشورها رشد کند.