خلاصه مطالعات امکان سنجی (طرح توجیهی) تولید سرکه و علوفه دامی از ملاس چغندرقند

مقدمه 

ملاس در زبان لاتین به معنی عسل است. از زمانی که بشر به زراعت نی شکر دست یافت، پساب قندریزی‌های خود را به نام ملاس می‌شناخت. در گذشته ملاس شیرین تر از امروز بود و به مصرف تغذیه ی انسانی می­رسید. قند سفید نیز به مصرف در مراسم رسمی و طبقات ویژه اختصاص داشت. از قرن 14 با توسعه ی قند سازی، ملاس به یک کالای تجاری تبدیل شد. از قرن 19 نیز ملاس چغندرقند وارد بازار شد و به رقابت با ملاس نیشکر پرداخت. ارزش ملاس تا آن جا بود که در سال 1812 بقای کارخانه‌های قند کاملا به نرخ فروش ملاس برای تهیه الکل و فاضلاب کارخانه‌های الکل سازی برای تهیه ی کربنات پتاسیم بستگی داشت. با تاسیس اولین کارخانه ی قند ایران در سال 1274 هجری شمسی در کهریزک، ملاس تولید و به بازار عرضه شد اما این فراورده مورد توجه قرار نگرفت و به عنوان ضایعات محسوب شده و وارد فاضلاب می‌شد. ورود ملاس به مجاری فاضلاب باعث شد محیط زیست و رودخانه‌های اطراف کارخانجات قند نظیر رودخانه ی برف آباد در غرب به شدت آلوده شوند. اولین واحد قندگیری از ملاس در ایران، در کارخانه ی قند شیروان و به روش استفن شروع به کار کرد. در سال 1340 در این کارخانه از4000 تن ملاس تولیدی حدود 900تن شکر بدست آمد. از آن زمان به بعد استفاده از این روش برای جلوگیری از به هدر رفتن قند ملاس مرسوم شد. همچنین کارخانجات قند به سوی تولید تفاله­ ی خشک با ملاس به عنوان علوفه­ی دامداری و استفاده از ملاس در کارخانجات تولید الکل و خمیر مایه حرکت کردند.

معرفی محصول

سرکه مایع ترشی است که از اکسید شدن اتانول موجود در آب سیب، ماء الشعیر و موادی از این قبیل به دست می آید. معمولاً ۳ تا ۵ درصد از حجم سرکه ها، اسید سیتریک می باشد. البته سرکه های طبیعی، اسید تاتاریک و اسید سیتریک کمتری دارند.

معرفی کد آیسیک و کد تعرفه گمرکی محصول

کد آیسیک محصول  از گروه ساخت ساخت محصولات غذایی و آشامیدنی (15) و زیرگروه  ساخت سایر محصولات غذایی که در جای دیگر طبقه بندی نشده  (1549) می باشد. 

سرکه خوراکی تحت تعرفه 22090000 مقررات گمرکی ایران با عنوان سركه خوراكي و بدل سركه خوراكي كه از جوهر سركه به دست مي‌آيد، وارد و صادر می‌شوند. شرایط ورود آن داشتن اجازه از وزارت بازرگانی و وزارت صنایع پرداخت 20% حقوق ورودی در سال 1397 (4% حقوق گمرکی و سود بازرگانی16%) می‌­باشد.

واحدهای تولید کننده محصول 

این محصولات تا انتهای سال ۱۳۹۶ دارای 98 واحد فعال بوده است. استان های تهران، فارس دارای بیشترین واحد تولیدکننده این محصول هستند. برای مشاهده جزئیات دقیق واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث تولید محصول بر روی لینک زیر کلیک کنید.

* مشاهده واحدهای فعال و واحدهای در حال احداث محصول

همچنین با کلیک بر روی کد تعرفه زیر میزان صادرات و واردات صورت گرفته با آن کد، کشورهای وارد کننده، صادر کننده و... قابل مشاهده است.

* مشاهده واردات و صادرات محصول با کد تعرفه 22090000

کاربردهای محصول 

 از سرکه در تهیه بسیاری از غذاها به یک ترشی متداول بکار می­‌رود. همچنین در تهیه سس سالاد نیز استفاده می‌­شود. برای درست کردن برخی شربت­‌ها نظیر سکنجبین نیز کاربرد دارد. علاوه بر مصارف خانگی که در بالا ذکر شد سرکه در تهیه بسیاری از مواد غذایی از جمله کنسروها و ترشی­ سازی نیز در صنعت کاربرد دارد. سرکه نوعی ماده پاک کننده خنثی و ارزان قیمت است که به محیط زیست هم هیچ آسیبی نمی­‌رساند. معمولا از سرکه سفید برای پاک کردن استفاده می‌­شود. برای مثال مخلوط آب و سرکه (یک قسمت سرکه و چهار قسمت آب) قادر است تا شیشه­های پنجره را به خوبی تمیز کند. اگر احساس می­‌کنید که پس از تمیز کردن شیشه­ ها با سرکه، شیشه‌ها چرب شده اند، نصف قاشق غذاخوری صابون مایع به مخلوط اضافه کنید. این صابون مایع هرگونه لک و چربی شیشه را از بین می­‌برد. لوله‌ها را می­‌توان با استفاده از مخلوط سرکه سفید و جوش شیرین تمیز کرد. پس از مدا زمان معین، چند گالن اب داخل لوله بریزید تا اثر سرکه و جوش شیرین کاملا از بین برود. از سرکه در کشور چین به عنوان نوعی داروی خانگی استفاده می‌­شود. معمولا سرکه را برای جلوگیری از پخش ویروس سارس و ذات الریه مورد مصرف قرار می­دهند. بنابراین سرکه خاصیت ضد ویروسی دارد. همان­ظور که می‌­دانید هیدروژن برای نابود کردن باکتری و ویروس­‌های مواد غذایی پیش از نگهداری غذا در یخچال بکار می رود. برای تهیه اسپری­ هایی که به منظور کنترل بیماری ذات الریه، معمولا در قاره آسیا مورد استفاده قرار می­ گیرند، 5 درصد اسید استیک و 3 درصد هیدورژن را با هم مخلوط می­‌کنند. علوفه دامی بدست آمده از این روش نیز بدلیل داشتن مواد قندی و مغذی برای تغذیه دام مناسب است.

بازار محصول

با توجه به بررسی­‌های انجام شده در بخش بازار تولید سرکه از ملاس چغندرقند به دلیل جلوگیری از هدر رفت ملاس حاصل از تولیدات کارخانه های قند و شکر و تولید ماده پرکاربرد سرکه در مصارف خانگی و صنعتی از اهمیت زیادی برخوردار است.بررسی­ های انجام شده در بخش موازنه عرضه و تقاضا نشان می­‌دهد که محصول در دو سال ابتدایی دارای کمبود عرضه و از سال 99 با مازاد عرضه مواجه است. این مازاد عرضه به دلیل به بهره برداری رسیدن واحد طرح با پیشرفت فیزیکی صفر درصد استبا ظرفیت 120000 تن در کرمان با توجه به جدول پیش بینی بهره برداری می­‌باشد. ظرفیت این واحد چندین برابر واحدهای فعال و طرح می­‌باشد.

روش تولید محصول

به طور کلی دو روش برای تهیه سرکه (و البته الکل) وجود دارد:

1-روش تخمیری

2-روش سنتزی از مواد نفتی

روش دوم بعلت تکنولوژی وارداتی و شرایط عملیاتی که کنترل آن­‌ها مشکل است برای تولید این محصول در ایران توصیه نمی­‌شود اما در کشورهای توسعه یافته نظیر آلمان و اتریش انجام می­‌گیرد. این روش هزینه سرمایه گذاری بالایی را نیز طلب می­‌کند ولی در نهایت بازده بالاتری دارد. در کشورهای نظیر ایران که مواد قندی و ئیدروکربوری بعلت کشاورزی بودن آن‌­ها فراوان است. می­‌توان از محصولات برای تهیه سرکه استفاده نمود که از طریق روش تخمیری صورت می­‌گیرد.

سرمایه گذاری طرح

 سرمايه‌گذاري هر طرح از مجموع سرمايه‌گذاري ثابت و درگردش حاصل مي‌شود. هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت طرح شامل بخش‌های مختلف از قبیل زمین، محوطه، ساختمان، تاسیسات، ماشین‌آلات و... می‌باشد.

شرح هزينه‌های سرمايه‌گذاری ثابت طرح در ادامه آورده شده است.

زمین مورد نیاز برای تولید 1000 تن سرکه و 200 تن علوفه دامی در سال   5000 متر مربع می باشد.

هزینه های تولید طرح

 هزینه‌های تولید بر اساس پيش‌بيني توليد در ۱۰۰ درصد ظرفيت اسمی محاسبه می‌گردد و براي سال‌هاي قبل از دستيابي به ۱۰۰% ظرفيت با توجه به ميزان توليد و هزينه‌هاي ثابت و متغير، تعديلات لازم اعمال می‌گردد. كل هزينه‌هاي توليد اين طرح كه شامل هزينه‌هاي عملياتي و غيرعملياتي توليد می‌باشد و معادل 42952 ميليون ريال می‌باشد.

شاخص های اقتصادی طرح

شاخص های اقتصادی طرح تولید سرکه و علوفه دامی از ملاس چغندرقند توسط نرم افزار کامفار محاسبه شده اند و به شرح زیر است.