تورم چیست؟

​تعریف تورم

به زبان ساده تورم، افزایش عمومی بهای کالاها و خدمات است. با گذشت زمان هزینه مسکن، بهای مواد غذایی و کالاهای صنعتی، کرایه ی حمل و نقل کالاها، هزینه ی خدمات درمانی، دستمزدها و تقریبا بهای همه چیز افزایش می یابد. 

به عبارت دیگر افزایش تورم در یک کشور به معنای کاهش قدرت خرید آن کشور است.

با افزایش قیمت ها، واحد پول ارزش خود را از دست می دهد چرا که کالاها و خدمات کمتری را نسبت به گذشته خریداری می کند. این کاهش قدرت خرید تمام زندگی مردم را تحت تاثیر قرار می دهد و در نهایت منجر به کاهش رشد اقتصادی می شود.

شکل زیر به شکلی ساده، تاثیر تورم را در خرید یک لیوان قهوه طی سال های 1970 تا 2019 را نشان می دهد.

​برای مقابله با این مشکل، یک مرجع مالی مناسب، مانند بانک مرکزی باید اقدام های لازم برای حفظ تورم در محدوده ی مجاز را انجام دهد و اقتصاد را به آرامی در مسیر پیش بینی شده به حرکت درآورد.

علل تورم 

 افزایش قیمت ها ریشه اصلی تورم هستند، هرچند این افزایش قیمت ها می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشند ولی به طور کلی آنچه باعث ایجاد تورم می شود افزایش قیمت است.

تورم را به شکل های مختلفی تقسیم بندی می کنند ما در اینجا  تورم را به سه دسته زیر تقسیم کرده ایم:

1. تورم تقاضا یا اثر کشش

2. تورم هزینه یا اثر فشار

3. تورم داخلی

اثر کشش 

​این نوع تورم زمانی رخ می دهد که تقاضای کلی برای کالا ها و یا خدمات در یک سیستم اقتصادی بیشتر از ظرفیت تولیدی آن سیستم باشد. این نوع تورم یک شکاف بزرگ بین عرضه و تقاضا ایجاد می کند که این امر موجب افزایش قیمت کالاها و خدمات می شود. به عنوان مثال زمانی که کشورهای تولید کننده نفت تصمیم به کاهش تولید نفت می گیرند، منبع تامین نفت جهانی کاهش می یابد و این امر منجر به افزایش تقاضای نفت و در نتیجه باعث افزایش قیمت و به تبع آن افزایش تورم می شود.

علاوه بر مطالبی که گفته شد، افزایش عرضه پول در یک سیستم اقتصادی نیز منجر به تورم می شود. هرچه پول بیشتری در اختیار مصرف کننده قرار گیرد تمایل به خرید کالا و استفاده از خدمات در افراد افزایش می یابد و این خود نیز باعث افزایش تقاضا می شود. افزایش تقاضا نیز افزایش قیمت را رقم می زند.

از لحاظ نظری، پول رابطه بین تورم و تامین مالی یک سیستم اقتصادی را ایجاد می‌کند. برای مثال، پس از پیروزی اسپانیایی‌ها بر امپراتوری (ازتک) ها و امپراطوری‌های اینکا، مقدار زیادی طلا و به خصوص نقره به اقتصاد اسپانیا و دیگرکشورهای اروپایی سرازیر شد. از آنجا که عرضه پول به سرعت افزایش یافت، قیمت‌ها افزایش یافت و ارزش پولکاهش یافت و منجر به فروپاشی سیستم اقتصادی شد.

عرضه پول می تواند توسط مراجع مالی با چاپ بیشتر پول یا کاهش ارزش پول صورت گیرد. این مطلب خارج از محدوده بحث ما است.

اثر فشار 

 تورم هزینه - فشار نتیجه افزایش قیمت توسط نهاده های فرآیند تولید است. برای مثال افزایش هزینه نیروی کار یا افزایش قیمت مواد اولیه منجر به بالا رفتن قیمت تمام شده یک کالا یا خدمت می شود. برای مثال فروشنده ای را درنظر بگیرید که بادکنک های هلیومی می فروشد این فروشنده مدت ها این بادکنک ها را قیمت ثابتی به فروش رسانده است اما با خرید امروز متوجه شده است قیمت هلیوم نسبت به گذشته افزایش یافته است، برای جبران بهای بیشتر پرداخت شده برای هلیوم او مجبور است قیمت بادکنک ها خود را نیز افزایش بدهد به همین سادگی یک چرخه افزایش قیمت اتفاق خواهد افتاد و تورم ایجاد خواهد شد.

تورم داخلی 

 سومین نوع تورم، تورم داخلی است. همانطور که قیمت کالاها و خدمات افزایش می یابد، نیروی کار نیز انتظار دارد دستمزد بیشتری را اداره زندگی خود دریافت کند، افزایش دستمزد منجر به بالاتر رفتن قیمت کالاها و خدمات می شود.

انواع شاخص های تورم 

متناسب با کالا و خدمات منتخب شاخص های مختلفی برای محاسبه تورم ارائه می گردد.

شاخص های متداول برای سنجش تورم عبارت اند از:

شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)

شاخص قیمت عمده فروشی (WPI)

شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)

شاخص قیمت مصرف کننده، شاخصی است که میانگین وزنی قیمت های یک سبد کالا و خدمات که متشکل از نیازهای اصلی مصرف کننده است را بیان می کند. این خدمات شامل حمل و نقل، غذا ، مراقبت پزشکی و از این قبیل است. 

قیمت درنظر گرفته برای استفاده از این شاخص، قیمت های خرده فروشی هر یک از این کالاهاست که برای خرید شهروندان به صورت انفرادی در دسترس است. از تغییرات CPI برای ارزیابی تغییرات قیمت در رابطه با هزینه های زندگی استفاده می شود. از این رو آن را به یکی از متداول ترین شاخص ها برای شناسایی دوره های تورم یا کاهش قیمت تبدیل کرده است.

شاخص قیمت عمده فروشی (WPI)

WPI یکی دیگر از معیارهای محبوب تورم است که تغییرات در قیمت کالاها را در مراحل قبل از سطح خرده فروشی اندازه گیری و ردیابی می کند. در حالی که تعاریف WPI از یک کشور به کشور دیگر متفاوت است ، اما بیشتر آنها شامل مواردی در سطح تولیدکننده یا عمده فروشی هستند. به عنوان مثال ، تغییرات در قیمت فروش عمده  پنبه  که برای تولید نخ پنبه و لباس پنبه ای و...  کاربرد داردرا مورد بررسی قرار می دهد. اگرچه بسیاری از کشورها و سازمان ها از WPI استفاده می کنند ، بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده از یک نوع مشابه به نام شاخص قیمت تولیدکننده (PPI) استفاده می کنند.

 شاخص قیمت تامین کننده (CPI)

 شاخص قیمت تولیدکننده ، نوع دیگری از شاخص ها است که میانگین تغییر قیمت فروش دریافت شده توسط تولید کنندگان داخلی کالا و خدمات را در طول زمان اندازه گیری می کند. PPI تغییرات قیمت را از دیدگاه فروشنده اندازه می گیرد و با CPI که تغییرات قیمت را از منظر خریدار اندازه گیری می کند ، متفاوت است.

به طور کلی ، هر یک از شاخص ها نشان دهنده متوسط ​​وزن متوسط ​​تورم برای اجزای معین است که ممکن است در کل سیستم اقتصادی، بخش یا سطح کالاها اعمال شود.